Kazaya Tanık Olmanın Psikolojiye Etkisi, Pilotaj Hataları, uçak kazaları neden olur, Uçak Kazaları ve Çeşitli Nedenleri, Uçak Kazaları ve Raporlaması, Uçak Kazası Rapor Örnekleri, Unutulmayan Uçak Kazaları nelerdir
Günümüzde hava taşımacılığı en güvenli ulaşım şekli olarak kabul edilmektedir. T.C. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığının en son verilerine göre 2018 yılında meydana gelen kaza ve olay oranı sadece %0,52. Günümüzde gelişen teknolojiyle %1 bile olmayan bu oran, tahmin edebileceğiniz üzere her zaman böyle değildi. Gerek teknik gerek beşeri faktörler yüzünden havacılık tarihinde yaşanan birçok kaza olduğunu hepimiz biliyoruz. Bu yazımızda da uçak kazaları ve çeşitli nedenleri, unutulmayan kazalar, uçak kazası rapor örnekleri, pilotaj hataları, kazaya tanık olmanın psikolojiye etkisi gibi konuları bir araya getirdik.
1- Uçak Kazaları ve Çeşitli Nedenleri
Tarihte bir motorlu uçağın karıştığı ilk kaza 17 Eylül 1908 tarihinde ABD’de gerçekleşmiştir. Türkiye’nin tarihine bakıldığında ise ilk uçak kazası 3 Nisan 1954’te Adana’da Devlet Havayolları’na ait uçağın düşmesi sonucunda gerçekleşmiştir. Hava taşımacılığının ilk yıllarında meydana gelen kazalar düşünüldüğünde çoğunun teknik faktörler veya donanımsal eksiklikler sonucu olduğu görülmektedir. Zamanla teknolojinin gelişmesi ve hava taşımacılığının daha güvenli hale gelmesiyle kaza sebepleri de değişkenlik göstermeye başlamıştır. Günümüzde uçak kazalarının büyük bir çoğunluğu insan kaynaklı hatalardan meydana gelmektedir diyebiliriz. Hava aracı üreticisi Boeing firması 2002 yılında yayınladığı bir raporda, 1959-2001 yılları arasında meydana gelen jet motorlu ticari uçak kazalarının ana nedenleri aşağıdaki gibi sıralanmıştır:
- Uçuş ekibi
- Uçağın kendisi
III. Hava koşulları
- Bakım
- Havaalanı/Hava trafik kontrol
- Çeşitli/diğer faktörler
Bu nedenler, ayrıntılı kaza raporlarından aynen alınmakla birlikte burada açıkça görülmektedir ki kazalarda insan faktörü en önemli paya sahiptir. Uçuş ekibi, bakım ve havaalanı, hava trafik kontrolü gibi nedenlerin hepsi insan faktörüne işaret etmektedir.
2- Unutulmayan Uçak Kazaları
- Tarihin en büyük sivil havacılık kazası 1977’de yaşanmıştır. 27 Mart tarihinde Kanarya Adaları’nda iki yolcu uçağının çarpışması sonucu toplam 583 kişi yaşamını yitirmiştir.
- 10 Nisan 2010’da Polonya’dan kalkan Tupolev Tu-154 tipi uçak Polonya Devlet Başkanı Lech Kaczynski’yi taşıyordu. Rusya’nın Smolensk Havalimanı’na yaklaşırken düşen uçakta bulunan Kaczynski ve eşi, merkez bankası başkanı ve genelkurmay başkanı da dâhil 96 kişi hayatını kaybetti.
- Yakın tarihte meydana gelen, çoğumuzun hatırlayabileceği bir kazadan daha bahsedecek olursak, 8 Mart 2014’te Malezya’nın başkenti Kuala Lumpur’dan Çin’in başkenti Pekin’e gitmek üzere yola çıkan MH370 sefer sayılı yolcu uçağı, havalandıktan 40 dakika sonra kaybolmuştu. 239 kişiyi taşıyan uçağın Hint Okyanusu’nda kaybolmasının üzerinden 5 yıl geçmesine rağmen uçağın akıbeti hâlâ bilinmiyor.
3- Uçak Kazası Rapor Örnekleri
Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü, uçuş emniyetinin korunması ve artırılması amacıyla, aşağıda verilen;
- Türk Hava Sahasında meydana gelen ve Türk veya yabancı hava taşımacılık işletmeleri olaylarını,
- Hava aracı ve hava aracı parçası bakım, tamir ve üretimi ile ilgili işletmelerin olaylarını,
- Meteoroloji olaylarını,
- Türk hava alanlarında meydana gelen, uçuş emniyetini etkileyen veya etkilemesi muhtemel diğer olay ve olayları,
SHT-OLAY Talimatı gereğince zorunlu ve/veya gönüllü olarak raporlamaktadır.
- Buraya tıklayarak da Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’nün sitesinde yayınlanan Teknik Olay Raporlama Formu veya Hava Trafik Olay Raporlama Formu gibi formların taslağına ulaşabilirsiniz.
-
Uçak Kazaları ve Raporlaması-1 Yan tarafta ise TK 634 sefer sayılı İstanbul-Diyarbakır uçağı kaza tutanağından bir bölüm görüyorsunuz.
4- Pilotaj Hataları
Köken olarak Fransızcadan gelen Pilotajın kelime anlamı ‘bir hava taşıtını yönetme işi’ olarak geçer.
Uçak kazalarının sebeplerinden biri de pilotaj hatalarıdır. Pilotaj hatası, uçağın pilottan kaynaklanan bazı sebeplerden dolayı kaza yaptığı anlamına gelir. Peki, pilotları hata yapmaya iten şeyler ne olabilir? Gelin sizle sıralayalım:
- Büyük bir sorumluluk hissi,
- Kısıtlı zamanda büyük kararlar verme zorunluluğu,
- Acil karar verme durumunda bilgi akışı yetersizliği
- Fizyolojik problemler,
- Psikolojik problemler…
Görüldüğü üzere pilotun inisiyatif alabilmesi, bedenen ve psikolojik olarak sağlıklı olması, büyük sorumluluklar taşıyabilmesi hataların önüne geçmek için oldukça önem arz ediyor. Bu durumları sağlamak için de pilotlar için birçok eğitim ve seminer bulunmaktadır.
5- Kazaya Tanık Olmanın Psikolojiye Etkisi
Deprem, sel gibi doğal felaketler, savaşlar, cinsel ya da fiziksel saldırıya uğrama, trafik kazası veya yaşamı tehdit eden herhangi bir tehlikeli olaya/kazaya tanık olmak gibi zorlayıcı ve kişinin başa çıkma yeteneğini aşan; kişide çaresizlik, acı, panik, korku gibi duygular uyandıran olayları travmatik olaylar olarak adlandırmaktayız. Travmatik olaylardan sonra kişide bazı psikolojik ve fiziksel sorunlar ortaya çıkabilir. Kişi yaşadığı olayı her an tekrar yaşayacakmış hissine kapıldığı için sürekli kendini koruma halindedir ve en ufak uyaranlara karşı bile hassasiyet geliştirebilir. Ayrıca travmatik olayı hatırlatan en ufak uyaran bile, kişinin o olaya geri dönmesine ve olayın yarattığı tüm duyguları tekrar hissetmesine sebep olabilir. Bu duygular kişide aşılamaz bir çaresizlik duygusu ortaya çıkarabilir. Böyle durumlarda travmatik olaylara maruz kalmış kişinin güven duygusunu ve gerçeklik algısını kaybetmemesi adına psikolojik bir yardım alması kişi ve çevresi için en iyi çözümdür. Aldığı psikolojik destek ile kişi içinde bulunduğu bu zor durumu en kısa sürede atlatabilir ve normal yaşamına devam edebilir.
Yazan: Zeynep Rüveyda Gökmen
Kaynakça
http://www.ubak.gov.tr/BLSM_WIYS/KAIK/tr/HTML/20130801_153354_76347_1_64.html
http://www.ubak.gov.tr/BLSM_WIYS/KAIK/tr/doc1/20180130_103629_76347_1_76648.pdf
https://www.bbc.com/turkce/ozeldosyalar/2009/07/090715_aviation_chronology
http://web.shgm.gov.tr/documents/sivilhavacilik/files/mevzuat/sektorel/talimatlar/SHT-OLAY_2.pdf
https://www.butunpsikoloji.com/2018/03/26/psikolojik-travma-ve-etkileri/
http://www.psikolog.org.tr/index.php?Detail=1519
https://www.airlinehaber.com/ucak-kazalarinda-kaza-raporlarinin-tanzim-ve-kullanim-amaci/
