Uçuş – Havacılık Psikolojisi
#aviationpsychology, #peersupport, #sully, CRM
Uçuş psikolojisi, havacılık psikolojisi olarak da bilinen bu alan, aslında kocaman bir ekip işi diyerek söze başlasak yanılmış olmayız. Bu yazıda çoğunlukla bu ekibin bir parçası olan ruh sağlığı uzmanlarının çalışma alanlarına değinilecektir.
Bu Alanda Ruh Sağlığı Uzmanları Neler Yapıyor?
Psikiyatri ve psikologların ortak sorumlulukları arasında bu alanda hizmet verecek en uygun kişiyi seçmek ve seçilen kişilerin uzun süreli hizmet vermelerini sağlamalarına yardımcı olmaktır. Seçilecek kişilerin seçim sürecinde değerlendirilen önemli aşamalar bulunmaktadır. Bunlar nörolojik değerlendirme, nöropsikiyatrik değerlendirme, psikolojik ve psikomotor değerlendirmeler olarak sınıflandırılabilmektedir.
Nöropsikolojik Değerlendirmeler
Seçilecek kişilerin nöropsikolojik değerlendirmeleri esnasında kullanılan çeşitli testler ile kişilerin çalışma bellekleri, zihinsel esneklikleri, dikkatin bileşenleri, uygunsuz cevap verme eğilimini bastırabilmeleri, uzaysal algılama gibi çeşitli yetileri değerlendirilmektedir. Bu değerlendirmenin yapılması pilotların karar verme, problem çözme, soyut düşünme, kendini kontrol edebilme gibi yürütücü işlemlerinin meslek boyunca aktif olarak kullanmaları gerektiğini hatırlatır. Aynı zamanda bu fonksiyonların bizler için de hayati önem taşıdığını vurgulamak isterim.
Uçuş – Stres Korkusu
Uçuş psikolojisi alanında psikologlar tarafından çalışılan konular arasında uçuş stres korkusu, akran destek programları, ekip kaynak yönetimi, kaza sonrası psikolojik destek gibi çeşitli çalışma alanları bulunmaktadır.
Uçuş stres korkusu daha çok kişilerin bireysel olarak fobilerinin talep edildiği görüşmeler üzerinde şekillenen bir çalışma alanıdır. Kaza sonrası psikolojik destek ise yaşanan durumun kişide travmatize etkilerini en aza indirmek için gerçekleştirilir.
Akran Destek Programı (Peer Support)
Akran destek programı kapsamında pilotların bir araya gelerek yaşadıkları stresli durumları empatik bir ortam içerisinde paylaşmaları ve gerekli yerlerde uzman desteği ile süreci yönetmeleri sağlanan bir programdır.
Ekip Kaynak Yöneyimi (Crew Resource Management-CRM)
Ekip kaynak yönetimi (Crew Resource Management -CRM) havacılık güvenliğini geliştirmek için kullanılan kişiler arası iletişim, liderlik ve karar verme konularına odaklanır. İnsan hatasının oluşturacağı yıkımların olacağı ortamlarda kullanılan bir eğitimdir.
Bu Alana Dair Hayatın İçinden
Yazımı bitirmeden sizlere bir film önerisinde bulunmak isterim. Başrolde Tom Hanks’ın oynadığı “Sully” filmi bize çok güzel bir detayı hatırlatıyor aslında. Hayatımıza kolaylaştırıcı olarak girmiş olan teknoloji ve bir anda makineleşen hayatın, kontrolü içerisinde her zaman bir insan faktörünün olduğunu hatırlatan, hayatın içinde yaşadığımız krizleri yönetmenin saniyeler içinde gerçekleşmesi gerektiğinin hatırlatmasını yapan bu film izlememiş olanlar için güzel bir seçim olacaktır.
Kriz durumlarının yönetiminde doğru kararı almanın ve o krizi yönetmenin kritiğini etraftaki tüm koşullar ve şartlar göz önüne alınarak belirlenmesi ve bu süreci yönetecek durumsal farkındalığın kişilerde olması önemlidir.
Uçuş psikolojisi başta da belirttiğimiz gibi bir ekip işidir. Bu ekip kabin personelinden sağlık görevlilerine ve ekiptekilerin ailelerine kadar çoğu kişiyi kapsar. Havacılık-uçuş psikolojisine ilişkin bu yazıyı bitirmeden önce, gökyüzünün hepimizi aynı çatı altında topladığını hatırlatması ve uçuş psikolojisinin tamamen ekip ruhu ile kusursuz bir yapı olduğunu anlatması için bakışlarımızı bir süre gökyüzüne çevirmeye davet ediyorum.
Yazan: Psikolog Turab Babadağ
Kaynakça:
Arıkan, Z. Ö., Ertemir, D., & Keskinkılıç, C. (2018). Ticari Havayolu Pilotlarında Bilişsel İşlevleri Değerlendirmek için Oluşturulmuş Bir Nöropsikolojik Test Bataryası Norm Çalışması. Dusunen Adam, 31(4), 375-388.
Erden, N. Ekip Kaynak Yönetimi (EKY) Yetkinlikleri Çerçevesinde Sully Filmi İncelemesi: Kaptan Sullenberger Doğru Kararı Nasıl Verdi?. The Journal of International Scientific Researches, 5(2), 99-110.
Nazım, A. T. A. Türkiye’de Havacılık Psikiyatrisi ve Psikolojisi. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi, 11(1), 160-172.
https://en.wikipedia.org/wiki/Crew_resource_management
https://mentalhealthathome.org/2021/07/02/what-is-executive-functioning/
