Havacılık Hukuku
havacılık hukuku,hukuk,havacılık
Havacılık (Hava) Hukuku’na dair bilgiler paylaşacağımız bu yazımızın başında öncelikle Hukuk nedir? Neyi amaçlar? Hava Hukuku nedir? gibi temel soruları cevaplayarak başlayabiliriz.
Havacılık Hukuku-1
Hukuk en kısa tanımıyla; toplumun genel yararını sağlamak için konulan ve kamu gücüyle desteklenen kaide, hak ve kanunların bütünüdür. Bireylerin birbirleriyle, toplumla ve devletle ilişkilerini düzenlemektedir. Tanımdan yola çıkarak hukukun amacını toplum paydaşlarının (gerçek ve tüzel kişiler) birbiri içinde ve devlet yapısı içindeki ilişkilerini düzenlemek, geliştirmek olarak ifade edebiliriz.
Havacılık (Hava) Hukuku dar anlamda; havacılık sektöründe faaliyet gösteren tüzel kişilerin birbiri ile ilişkileri, bu şirketlerde çalışan kişilerin ilişkilerini, havacılık şirketlerinin devlet veya kamu otoritesi ile olan ilişkilerini düzenlemektedir. Hava hukukunun geniş anlamda diğer bir tanımında ise, hava sahasını ve onun faydalarının yanı sıra ses ve elektrik dalgalarının iletimini sağlayan cihazlar ile meteoroloji ile ilgili kuralları ve hatta küresel hava kirliliğinin önlenebilmesi için yapılan düzenlemeleri bile kapsadığı görülmektedir. Görüleceği üzere; Havacılık Hukuku aslında çok büyük bir alana etki etmekte ve yasal olarak çerçevelendirmektedir. En nihayetinde tıpkı Havacılık Psikolojisi alanında olduğu gibi Havacılık Hukuku da ülkemizde yeni gelişmeye başlamış bir alan olup birçok alt başlığı beraberinde getirmektedir. Bu yazımızda özellikle pilot ve kabin görevlilerini yakından ilgilendiren Havacılık Hukuku kapsamında özlük hakları konusuna değineceğiz.
Yukarıda belirttiğimiz üzere; Hava Hukuku ülkemizde gelişmekte olan bir alan olduğu için farklı hukuk dalları ile iç içe geçmiş durumdadır. Uygulanacak kanun hükümlerinin tespiti için çalışanların hangi departmanda çalıştığı önem arz etmektedir. Şöyle ki; yer hizmetleri kapsamında bilet tanzim ve satış, depo ve hangar çalışanları, havalimanı taşıt alım onarım gibi hizmetleri yerine getiren çalışanlar bakımından İş Kanunu hükümleri uygulanmakta iken pilot, hostes, kabin görevlileri gibi uçuş personelleri açısından İş Kanunu hükümleri değil Borçlar Kanunu hükümleri uygulanmaktadır.
Havacılık Hukuku-2
Çalışanların özlük hakları bakımından Borçlar Hukuku ve İş Hukuku’nun bazı benzer hükümleri bulunmaktadır. Örneğin; ücretin en geç ayın sonunda ödenmesi, ücretin dörtte birinden fazlasının haczedilememesi, işçinin kusuru olmadan çalışamadığı ya da raporlu olduğu dönemlerde işçiye hakkaniyet açısından uygun bir ücret verilmesi, en az bir gün hafta tatili kullanması, yıllık izin hakkı olması, fazla çalışma yapması halinde buna ilişkin ücret almasına ilişkin hükümler bulunmaktadır. Ancak; Borçlar Hukuku ve İş Hukuku hükümleri bazı noktalarda ayrılmaktadır. Örneklemek gerekirse; yıllık izin hakkı konusunda İş Kanunu’nda kişinin işveren bünyesinde çalışma süresi arttıkça yıllık izin süresi de artmaktayken Borçlar Kanunu’nda çalışma süresi ile beraber yıllık izin hakkı artmamakta çalışma süresi ne olursa olsun yıllık iki hafta izin süresi ön görülmektedir. Yine ihbar tazminatı konusunda Borçlar Kanunu’nda daha kısa süreler öngörülmektedir. Çalışanlar açısından önemli noktalardan birisi ise Borçlar Kanunu iş güvencesi tanımamaktadır. Bunun anlamı işveren şirket herhangi geçerli veya haklı bir sebep olmaksızın çalışanı işten çıkardığında, çalışan işe iade davası açamamaktadır. İşveren en fazla kötü niyet tazminatı ödeyerek işçiyi işten çıkarabilmektedir. Buna ek olarak çalışanlar İş Kanunu’na değil Borçlar Kanunu’na göre çalıştıklarından Kıdem Tazminatına hak kazanamamaktadır. Bu ve buna benzer kanun hükümlerinin havacılık sektöründe çalışanlar açısından büyük bir hak kaybı doğuracağını ifade etmek gerekir.
Havacılık Hukuku-3
Ancak yukarıdaki açıklamalarımız uçuş personellerinin hakları konusunda fikir vermekte ise de şu detay çok önemlidir. Zira; birçok havacılık şirketi çalışanları ile toplu iş sözleşmeleri imzalamaktadırlar. İşyerindeki yetkili sendikaların hazırlamış olduğu toplu iş sözleşmeleri, özellikle çalışanlar lehine getirdikleri haklarla büyük avantaj sağlamaktadır. Şöyle ki; kanunen kıdem tazminatına sahip olmayan uçuş personelleri toplu iş sözleşmesi ile kıdem tazminatına hak kazanabilmekte, günlük ve haftalık, aylık çalışma saatlerini düşürebilmekte, yıllık izin günlerinin sayısını artırabilmektedirler. Buna benzer birçok hak toplu iş sözleşmeleri vasıtasıyla çalışanlara kazandırılmaktadır. Gelecek dönemde ülkemizde bu hukuk dalının gelişmesiyle birlikte yalnızca yer hizmetleri çalışanlarının değil uçuş personellerinin de yaygın haklar kazanacağı aşikardır.
Bu yazımızda havacılık sektöründe çalışan ya da çalışmak isteyen uçuş personellerinin özelinde özlük haklarının yalnızca bir kısmını irdeleyerek sizlere bilgi sunmaya çalıştık. Şüphesiz ki; kanunlarda düzenlenen veya sözleşmelerle kazandırılan haklar yalnızca bunlarla sınırlı değildir. Bu sebeple var olan haklar konusunda bilgi almak, hukuki ihtilafların çözümü ve hak kayıplarının önlenmesi için bu alanda uzmanlaşmış avukatlardan destek almanız gerektiğini önemle vurgularız.
Yazan: Av. Eren DİKYOL
