Havacılıkta İletişim
aviation safety, communication in aviation, havacılıkta iletişim, iletişim
İletişim, insanın olduğu her alanda olduğu gibi havacılıkta da işleyişin daha düzgün bir şekilde ilerlemesi için büyük önem arz etmektedir. Çünkü uçuş ekipleri; bilgi paylaşma, görev aktarımı, komut verme vs. için iletişim kurmak durumundadır. Bu iletişim tek yönlü olabileceği gibi çift yönlü de olabilir. Örneğin pilotu uyaran sistemler ya da radarlardan gelen bilgiler tek yönlü iletişim; kokpitte, kabin içerisinde veya operasyondaki kişilerle olan iletişimler çift yönlü iletişimdir.
Havacılıkta beş çeşit mesaj tipinden söz edilebilir:
- Sözel mesajlar; kabin ekibi ile kokpit, kokpit ile kontrolör, kabin ekibi ile yolcu vb. kişiler arasında iletişim kurarken kullanılır. Bu mesaj türü hataya en açık olandır. Buna örnek olarak Tenerife Kazası verilebilir. 1977 yılındaki Tenerife Havalimanı’nda gerçekleşen kazaya, 2 ayrı uçağın pilotları ile kule kontrolörü arasındaki iletişimde hava şartları ve havalimanındaki trafik yoğunluğundan ötürü yaşanan problem neden oldu. Uçaklardan birinin pilotu kalkış için izin istediğinde kuleden “Tamam, kalkış sıranız için sizi bilgilendireceğim.” şeklinde verilen mesajın, bu uçağın kokpitinde sadece “Tamam” kısmı duyuldu. Sonrasında pilot kalkışa geçtiği ve o esnada bir diğer uçak da kule ile bağlantıyı kuramadığı için bu 2 uçak çarpışma yaşadı. İletişim hatalarının ne kadar büyük sonuçlara yol açtığını gösteren bu olay 583 kişinin hayatına mal olmuştur.
- Sözsüz mesajlara havacılıkta çok sık rastlanmaktadır. Örneğin, operasyon görevlisinin uçağın kapısını üç defa tıklatması, kabin görevlilerine etrafın güvenli olduğunu ve kapıyı açabilecekleri mesajını vermektedir. Bu tıklatma metodu, uçak motorunun çalıştığı gürültülü ortamlarda iletişim kurulmasına yardımcı olur.
- Yazılı mesajlar ise bilgilerin kaybını önler ve genellikle evrak niteliği taşıdığı için olası bir olumsuz durumda sebeplerin ortaya çıkmasına katkı sağlar. Bu mesajlarla iletişime örnek olarak; uçuş kayıt ve bakım kayıt defterleri, bakım el kitapları verilebilir.
- Yazılı- görsel mesajların hitap ettiği hedef kitle genellikle havayolu yolcularıdır. Acil iniş veya türbülans gibi durumlarda yolcuların ne yapmaları gerektiğine dair bilgi veren resimli ve yazılı broşürler bu mesajlara örnek olarak gösterilebilir.
- Teknoloji kullanılarak gerçekleştirilen iletişim mesajları ise birbirinden uzakta bulunan bilgisayarların bazı özel tanımlı kurallar kullanarak haberleşmesi ve kendi aralarında bilgi aktarımı yapmaları olarak örneklenebilir.
Havacılıkta iletişim çoğunlukla hayati bir boyuttadır, zira uçuş sürecindeki en kritik aşamalar olan kalkış, alçalma ve iniş esnalarında yapılacak en küçük iletişim hatası bile bir kazaya yol açabilmektedir. 1980’lerde bu aşamalarda kokpit ekibinin iletişim halinde olması performans ve güvenlik açısından olumlu görülürken, bugün bu düşünce değişerek “Steril Kokpit” kuralı olarak adlandırılmıştır. Bu kurala göre; 10 bin ft altı yükseklikte uçuşa denk gelen bu kritik anlarda görev dışı konuşma, şakalaşma, telefonlaşma, anons yapma ve yeme içme yasaktır.
Havacılıkta, hava trafiğinin güvenli ve hızlı işlemesi, pilot ve kontrolörler arasındaki iletişimin etkililiğine bağlıdır. Etkili iletişimin sağlanabilmesi için iletişim türünün mekana, zamana, mesajda verilecek bilgiye göre seçilmesi gerekmektedir. Örneğin, çok gürültülü bir ortamda sözlü iletişimden ziyade yazılı iletişimin kullanılması iletişimin etkili olmasına yardımcı olur. Etkili iletişimin sağlanabilmesi için gerekli faktörlerden birisi de dinlemedir. Uçuş kazalarının büyük bir kısmı pilot ve kontrolörlerin mesajları duyması fakat dinlememesinden kaynaklanır. Bu kazaları önlemek ve dinleme eyleminin sağlıklı gerçekleştirebilmek için iletişim kurulurken bazı mesajlar tekrarlanır. Örneğin, kontrolör iniş için izin çıkardığı mesajını pilota ilettiğinde pilot bu mesajı tekrarlayarak onay verir. Böylelikle mesajın doğru iletildiği teyit edilmiş olur.
İletişim problemlerine bireysel farklılıklar da sebep olabilmektedir. Örneğin hızlı konuşmadan dolayı mesajlar hızlı gitmekte bu da yanlış bir irtifada (yükseklik) uçmaya neden olabilmektedir. İletişim problemlerinden biri de “açık iletişim” in sağlanamamasıdır. Bu kavram, kişilerin fikrini rahatça söyleyebilmesi ve savunabilmesi anlamına gelmektedir
Yukarıda geçen birçok iletişim problemini önlemek için iletişim kurulurken şunlara dikkat edilmelidir;
- Mesajlarda kullanılan kelimeler açık ve anlaşılır olmalı,
- Pilotlar ve kontrolörler arasında işbirliği olmalı,
- Kontrolörlerden gelen mesajlar pilot tarafından tekrarlanarak onaylanmalı,
- Mesajları teyit etmek için soru-cevap uygulaması yapılmalı ve feedback alınmalı,
- Yanlış anlamaları önlemek için mümkün olduğunca standart terimler seçilmeli,
- Kontrolörlerin iş yükünün arttığı yoğun hava trafiği yaşanan dönemlerde dinlenme aralıkları iyi ayarlanmalı ve çalışma (deskte oturma) aralıkları azaltılmalıdır.
Bu nedenle havacılık sektöründe çalışan; pilotlar, uçuş ekibi, kontrolörler, bakım personeli gibi uçuş sürecinden sorumlu herkesin iletişimle ilgili bilgi ve becerileri içeren eğitimleri alması büyük önem taşımaktadır.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Havacılıkta iletişim neden hayati öneme sahiptir?
Havacılıkta iletişim, uçuş güvenliği için kritiktir. Kalkış, iniş ve acil durum anlarında yapılan iletişim hataları ciddi kazalara yol açabilir. Doğru iletişim, aviation safety için vazgeçilmezdir.
Communication in aviation kazaları nasıl etkiler?
Pilot-kontrolör iletişiminde yaşanan yanlış anlaşılmalar, runway incursion ve çarpışma gibi kazaların temel nedenidir. Etkili iletişim, uçuş kazalarını önlemede kilit rol oynar.
Havacılıkta iletişim türleri nelerdir?
Havacılıkta sözlü, sözsüz, yazılı, yazılı-görsel ve teknolojik iletişim türleri kullanılır. Her tür, farklı uçuş senaryolarında iletişim kazalarını önlemek için tercih edilir.
Tenerife uçak kazasında iletişim hatası neydi?
Tenerife kazasında, kule ile pilotlar arasında yaşanan yanlış anlaşılma nedeniyle iki uçak çarpıştı. Bu olay, havacılıkta iletişim eksikliğinin ne kadar ölümcül olabileceğini gösterdi.
Steril kokpit kuralı nedir ve neden uygulanır?
Steril kokpit, 10.000 ft altında görev dışı iletişimi yasaklayan bir güvenlik kuralıdır. Bu kural, kritik aşamalarda dikkat dağınıklığını önleyerek communication in aviation kazalarını azaltır.
Havacılıkta açık iletişim neden önemlidir?
Açık iletişim, pilot ve mürettebatın fikirlerini rahatça dile getirmesini sağlar. İletişim kazalarının önlenmesinde açıklık, ekip uyumu ve güvenliği artıran önemli bir faktördür.
Etkili iletişim için havacılık personeline hangi eğitimler verilir?
Pilotlar, kontrolörler ve kabin ekibi, CRM ve iletişim becerileri eğitimi alır. Bu eğitimler, aviation safety’i destekleyerek kazaları önleyici etkili iletişim stratejilerini öğretir.
Yazan: Sidre Çalışkan
📩 Daha Fazlası İçin Bir Tık Uzağınızdayız!
👇Aşağıda size en uygun seçeneğin formuna tıklayarak ilk adımı atabilirsiniz.
👮 Mülakatlara Hazırlık:
✈️ Bilimsel Etkinlikler Katılım Formları:
🏢 Kurumsal Talepler:
👥 Başvurular:
🧠 Bireysel Destek:
📲 Sosyal Medya:
🇹🇷 İstikbal (hâlâ) göklerdedir.
Havacılık ve uzay alanında insan psikolojisine önem veren ülkelerden biri olmak için hep birlikte çok çalışmalıyız.
Kaynakça:
- Çetingüç, M. (2019). Havacılık ve Uzay Psikolojisi. Ankara: Nobel Yayınları
- Ergül, H. (2007). Hava Trafik Kontrolünde İletişim Ve Takım Çalışması. Journal of Aeronautics and Space Technologies, 3(2), 59-63.
- Ergül, H. (2009). Havacılık ortamlarında iletişim biçimleri. Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, 6(1), 99-106.
- Krivonos, P. D. (2007, June). Communication in aviation safety: lessons learned and lessons required. In Regional Seminar of the Australia and New Zealand Societies of Air Safety Investigators (pp. 1-35).
- Şekerli, E. B. (2006). Ekip kaynak yönetimi uygulamaları ve kültürel farklılıklar: Türk pilotlar üzerinde bir araştırma (Master’s thesis, Anadolu Üniversitesi).
- https://www.webtekno.com/41-yil-once-gerceklesen-tarihin-en-trajedik-havacilik-kazasi-tenerife-faciasi-h59139.html (9 Ocak 2020 tarihinde alıntılanmıştır.)
