havacılık, inceleme, kaza, kırım, olay
Havacılıkta kaza ve kırım inceleme denilince akla gelen daha çok şiddetli uçak kazaları olmaktadır. Bununla birlikte de sadece uçak kazalarının araştırılması gerektiği gibi bir algı olabilmektedir. Ancak havacılıkta olması gereken; herhangi bir hasar olmadığında, en küçük kırımın dahi araştırılmasıdır. İkisini tanımlama yaparak ayıracak olursak, kaza; en az bir can kaybının olduğu, hayati tehlike olan ya da bir donanımın tamamen zarar gördüğü olaylardır. Kırım ise; geri döndürülebilir hasarların ve yaralanmaların olduğu ama can kaybının yaşanmadığı olaylardır.
Amaç
Havacılıkta kaza ve kırımların incelenmesinin en önemli sebebi, kazaya veya kırıma neden olan faktörleri bulup tekrarlanmamasını sağlamaktır. Kaza veya kırım incelenirken ne ve ne zaman olduğundan çok nasıl ve neden olduğuna odaklanmak, olayı açıklamak ve tekrarının önüne geçmek için daha faydalıdır. Aynı zamanda olayın değerlendirilmesi, veri hazırlanması ve mevcut bulgularla emniyetin arttırılmaya çalışılması da sebepler arasındadır. İnceleme yapılırken bir taraftan havacılıktaki eksikler ve ihmaller de tespit edilmiş olur. Bu incelemeler sırasında en önemli kanıtlar uçuş kayıt ve ses kayıt cihazlarıdır. Aynı zamanda; görgü tanıkları, uçuş ekibi ve yolcularla da iletişime geçilir.
Ekip
Herhangi bir kaza veya kırım gerçekleştiğinde bunu inceleyen kişiler; kontrol pilotları, kaza kırım uzmanları, uçak mühendisleri gibi kişiler olur. Kazalar daha büyük olduğunda inceleme daha derin oluyor ve komisyon da bununla birlikte detaylanıyor. Bir kazayı veya kırımı incelerken farklı alanlardan uzman kişilerin olması sonuçlara daha çabuk ulaşmayı sağlayabilir. Bu sebeple gerektiğinde hava trafik uzmanı, meteoroloji uzmanı gibi kişilere de ihtiyaç duyulabilmektedir.
Kaza veya kırım gerçekleştiğinde inceleyecek ekiplerin her adımı hızla atmaları gerekmektedir. Haber alınır alınmaz olay yerine, ihtiyaç olabilecek gerekli malzemeyle gitmek, hemen ekip içi görev dağılımı yapmak oldukça önemlidir. Olayın gerçekleştiği sıradaki görgü tanıkları, uçuş kayıt cihazları veya delil sayılabilecek herhangi bir kayıt cihazı inceleme için çok önemlidir. İnceleyen komisyon bu veriler sayesinde sonuca ulaşabilecektir. Olay yeri detaylı olarak incelenir ve her türlü zarar, ziyan ve hasar belirlenir. Son olarak bulunan veriler soruşturma kurulu tarafından raporlanır.
Ek olarak…
İnceleme ve değerlendirme yapılırken dikkat edilmesi gereken en önemli noktalardan biri olayı genel olarak değerlendirmektir. Tek bir suçlu aramak yerine olayı incelemek önemlidir. Örneğin bir uçak kazasında sebep olarak direkt pilotun düşünülmesi çok yanlıştır. Pilot, olayın gerçekleşmesinde rol oynayan sadece son halkadır. İnceleme, kazanın arkasında yatan tüm sebepleri tüm detaylarıyla ortaya koyduğunda havacılığa daha yararlı sonuçlar olacaktır.
Yazan: Psk. Esen Şen
Kaynakça:
ICAO ANNEX-13 (2001). Aircraft Accident and Incident Investigation, International Civil Aviation Organization
Mevzuat Bilgi Sistemi, Sivil Hava – Araç Kazaları Soruşturma Yönetmeliği (SHY-13)
Sivil Havacılık Emniyet Olaylarının Raporlanmasına Dair Talimat (Sht-Olay)
Gerede, E. (2003). Türk Sivil Havacılık Sistemi ve Emniyet. Gökyüzü Habercisi Dergisi. 2003/2 (36-37)
Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü Emniyet Yönetimi El Kitabı (2011)
