Havacılıkta Durumsal Farkındalık

İçindekiler

Havacılıkta Durumsal Farkındalık
Durumsal Farkındalık Nedir?
Durumsal Farkındalık Seviyeleri
Durumsal Farkındalık Nasıl Geliştirilir?
Havacılıkta Durumsal Farkındalık Hakkında Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Durumsal farkındalık nedir?
Havacılıkta durumsal farkındalık neden önemlidir?
Durumsal farkındalık seviyeleri nelerdir?
Pilotlar durumsal farkındalığı nasıl geliştirir?
Durumsal farkındalık uçuş güvenliğini nasıl etkiler?
Durumsal farkındalık günlük hayatta nasıl kullanılır?
CRM mülakatlarında durumsal farkındalık neden sorulur?

havacılık,havacılıkta durumsal farklılık,havacılık psikolojisi

Durumsal Farkındalık Nedir?

Havacılıkta Durumsal Farkındalık-1

Pilotun durumsal farkındalığını kaybetmesinden kaynaklı bazı uçak kazalarını mutlaka duymuşuzdur. Bu noktada pilotların üstlendiği ağır sorumluluklarını yerine getirebilmesinde durumsal farkındalığa sahip olmanın önemi yadsınamaz bir gerçektir. Peki bu durumsal farkındalık nedir ve nasıl geliştirilir?

Durumsal farkındalık havacılık alanında sık kullanılan terimlerden biridir ve bu alanda sahip olunması en gerekli becerilerden biri olarak görülmektedir. Öyle ki havacılık sektöründe çalışacak adayların girdiği CRM (Crew Resource Management) yani Ekip Kaynak Yönetimi mülakatlarında bu konuda da soru sorulmaktadır ve mülakatın yapıldığı yerdeki çevrenin bile farkında olmanız çok önemlidir. Yokluğu veya eksikliği kazalara sebep olabilmektedir.

Bu terim havacılıkta genellikle doğrudan pilotun, uçağın havadaki fiziki konumunun farkındalığı olarak görülse de daha genel tanımıyla kişinin etrafında olup bitenlerin farkında olması, potansiyel tehditleri ve tehlikeli durumları tanımlama, anlamlarının anlaşılması ve kavrama becerisi olarak açıklayabiliriz. Bir bedensel kabiliyetten ziyade zihinsel bir süreçtir ve çevreyi iyi gözlemleyip detaylı bir değerlendirme yapabilmeyi gerektirir. Yani kısaca durumsal farkındalık pilotların uçuş öncesinde ve uçuş anında içinde bulunduğu durumu, o an ters gidebilecek durumları ve yaptığı işte etkisi olan faktörleri takip edebilme yeteneğidir ve yolcuların güvenliği için önemli bir süreçtir. Ayrıca iş süreçlerinde etkin karar vermeyi sağlar.

ÖNERİ Self-Leadership (Öz Liderlik)

Sadece mesleki anlamda değil, günlük hayatta da kişisel savunmada olası tehlikelere önlem alabilme adına önemli bir zihinsel beceridir. Ayrıca teoride kolay gibi görünse de pratikte oldukça zordur.

Durumsal Farkındalık Seviyeleri

Durumsal farkındalık yeni bir kavram olmayıp ilk kez 1. Dünya Savaşı zamanlarında ortaya çıkmıştır. Dr. Mica Endsley bu konuda çalışmalar yapıp bugün hala geçerli olan teorik bir model gelişmiştir. Bu modele göre durumsal farkındalık 3 seviyeden oluşmaktadır.

Havacılıkta Durumsal Farkındalık-2

1- Çevresel unsurların algılanması : Pilotun diğer hava araçları, o an içinde bulunduğu hava aracı ,sistemi ( hava hızı, yakıt durumu, konumu, yerden yüksekliği, rotası ve uçağın uçuş yönü ) ve buna ek olarak hava durumu, hava trafik kontrolü, acil durum bilgileri ve yolcuların durumu hakkında bilgi sahibi olması

2- Bu çevresel unsurların ne anlama geldiğinin kavranması : Bu unsurların pilotun bigileri ışığında birleştirilerek öneminin ve mevcut durumunun kavranması

3- Çevresel faktörler ışığında oluşabilecek durumların saptanması : Yani eldeki veriler ışığında bir sonraki adımda neler olabileceğini tahmin edip, olası tehditleri belirleyerek ona göre karar alabilme ve planlama becerisi, tahmini veriler elde etme

Elbette ki herkes aynı seviyede durumsal farkındalık algısına sahip değildir. Düzenli pratik yapan kişiler durumsal farkındalıkta daha ustadır ve bu konuda ustalaştıkça hem bir birey olarak hem de ekip üyesi olarak daha etkili hale gelirler. Bu yüzden geliştirilmesi gereken bir beceridir.

Durumsal Farkındalık Nasıl Geliştirilir?

Havacılıkta Durumsal Farkındalık-3

Havacılıkta karşılaşılacak problemleri ve bu problemlerin ne kadar ciddi olduğunu fark etmek çok önemlidir. Bu açıdan durumsal farkındalığınızın yüksek olması önemlidir. Durumsal farkındalığınızı geliştirmenin yollarını şöyle sıralayabiliriz:

- Kullandığınız sisteme hakim olmak : İhtiyacınız olan veriye sistemde ne kadar kolay ulaşabiliyorsanız durumsal farkındalığınız da o kadar iyi olur.
- Tüm servislerin kullanılabilir durumda olduğundan ve aktif bir şekilde gerekli olan verileri topladığınızdan emin olun.

ÖNERİ Oksijen Maskesi

İyi bir çevre tarama hızına sahip olmak: Pilotlar uçuş esnasında zamanının maksimum %20’sinde içeriye, geriye kalan %80’inde dışarıya bakıyor olmalıdır.

- Görevlerinizi öncelik sırasına koyun ve tetikte kalın.
- Detaylara odaklanırken büyük resmi de gözden geçirmeyi unutmayın.
- Her ihtimali göz önünde bulundurun. Böylece öngörülemeyen durumlara karşı bile sürpriz yaşamayıp daha kontrollü olabilirsiniz.

Uçuşu önceden planlamak ve yapılan plana göre ilerlemek: Fazla iş yükü olmadığı zaman planlar yapmak daha kolaydır. Böylece iş yükünüz arttığında önemli kararları çoktan vermiş olursunuz ve o an zihinsel kapasitenizi o kadar da kullanmak zorunda kalmazsınız. Bu size çevreyi gözden geçirmek için daha çok zaman kazandırır ve yüksek bir durumsal farkındalığa sahip olmanızı sağlar. Ayrıca alternatif planlar da düşünebilirsiniz.

- Uçuş öncesi yaptığınız plana dayanarak güncel durumunuzu gözlemleyip değerlendirin. Örneğin yakıt tahmini, uçuş rotası…

Aşırı iş yükünden kaçının. Beklenmedik acil durumlar için tüm kabin ekibinin görevlerini ve sorumluluklarını öncesinde belirleyin.

- İş ve dinlenme rutininizi düzenleyin, uçuş öncesinde yeterli uyku uyuduğunuzdan emin olun.

İyi seviyede bilgi sahibi olmak: Güncel bilgilere sahip olduğunuzdan emin olun çünkü prosedürler aydan aya devamlı güncellenebiliyor. Bu açıdan kendi hava aracınızın içini ve dışını bilmelisiniz.

Bir probleme takılıp kalmaktan kaçının: Dikkatinizi sistematik olarak hava aracına, uçuş rotasına ve son olarak etrafınızdaki insanlara yöneltin ve bu dikkat modelini sürekli tekrarlayın.

Becerilerinizi sürekli olarak geliştirin. Örneğin sistemin kendisini kullanmak için odaklanmaktansa ,manevraları otomatik olarak uçabilirseniz etrafınızda olup bitenleri anlamak için daha çok vaktiniz olacaktır.

Havacılıkta Durumsal Farkındalık Hakkında Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Durumsal farkındalık nedir?

Durumsal farkındalık, pilotun çevresindeki unsurları algılama, anlama ve olası tehditleri tahmin etme becerisidir. Havacılıkta uçuş güvenliği için kritik bir zihinsel süreçtir.

ÖNERİ Havacılıkta Risk Analizi

Havacılıkta durumsal farkındalık neden önemlidir?

Durumsal farkındalık, pilotların tehlikeleri erken tespit ederek uçuş güvenliğini artırmasını sağlar. Eksikliği kazalara yol açabilir ve CRM mülakatlarında değerlendirilir.

Durumsal farkındalık seviyeleri nelerdir?

Dr. Mica Endsley’in modeline göre durumsal farkındalık üç seviyeden oluşur: çevresel unsurların algılanması, kavranması ve gelecekteki durumların tahmin edilmesi.

Pilotlar durumsal farkındalığı nasıl geliştirir?

Pilotlar, sistem hakimiyeti, çevre tarama, uçuş planlaması ve iş yükü yönetimiyle durumsal farkındalığı geliştirir. Düzenli pratik ve güncel bilgi de önemlidir.

Durumsal farkındalık uçuş güvenliğini nasıl etkiler?

Durumsal farkındalık, pilotların tehditleri erken fark edip doğru kararlar almasını sağlar. Bu, uçuş güvenliğini artırır ve kazaların önlenmesine katkı sağlar.

Durumsal farkındalık günlük hayatta nasıl kullanılır?

Durumsal farkındalık, günlük hayatta potansiyel tehlikeleri fark etme ve önlem alma becerisidir. Havacılık dışında kişisel güvenlik için de önemli bir zihinsel yetenektir.

CRM mülakatlarında durumsal farkındalık neden sorulur?

CRM mülakatlarında durumsal farkındalık, pilot adaylarının çevreyi algılama ve ekip çalışmasında etkili karar verme yeteneklerini değerlendirmek için sorulur.

Yazan: Songül Sarı

Kaynakça: