Havacılıkta Önemli Kavramlar: Uçuşta Durumsal Farkındalık (SA)

Havacılıkta Önemli Kavramlar: Uçuşta Durumsal Farkındalık (SA)

Yaşamdaki bütün canlılar olası bir tehlike durumunda hayatta kalma içgüdüsü ile duyu-motor sistemleri geliştirmişlerdir ve bu sistem yaşadıkları ortama göre şekillenmiştir. Örneğin suda yaşayan bir canlı ile karada yaşayan bir canlının hayatta kalma sistemi birbirinden oldukça farklıdır. İnsanlar da gelişen teknoloji ile birlikte teknolojiye uyum sağlama becerisi kazanmıştır.

Durumsal Farkındalık yani Situational Awareness (SA) teorik tanımını yapmak gerekirse, çevredeki faktörlerin zaman ve mekânsal açıdan algılanıp, anlamlandırılması ve yakın gelecekteki pozisyonlarının zihinde canlanmasıdır. Durumsal Farkındalık (SA) birçok farklı bileşenden oluşur. SA’nın kalitesi; pilotun tecrübe, eğitim, beceri, psikolojik durumu, kapasitesi, disiplini gibi insan faktörlü yetkinlikleri ile belirlenir. Genel olarak kabul edilen ilk tanımı 1988’de Endsley yapmıştır: “SA, herhangi bir zaman aralığında etrafına göre pilotun iç dünyasıdır.” Bunlar uçaktaki mekanizmalardan, camın dışındaki manzaradan ve pilotun duyularından kaynaklanmaktadır.

SA kaybı havacılıkta dünyanın en büyük uçak kazasına sebebiyet vermiştir. Tenerife Havalimanı’nda gerçekleşen ve 583 kişinin yaşamını yitirdiği bu felakette iki Boeing 747 yerde çarpışmıştır. Kazanın en büyük nedeni Pan Am Hava Yolları uçağının taksi yaparken konumunu ve pisti hangi noktada terk edeceğini belirleyememesi ve KLM uçağının da acele ile kalkış izni almadan kalkışa geçmesi sonucu pistte çarpışmalarıdır.

Örnekte de görüldüğü gibi çevresel faktörlerin algılanıp, saptanabilmesi havacılık için hayati bir öneme sahiptir. Ben, havacılık alanında çalışan kişilerin SA kaybı üzerine daha fazla bilgilendirilmesi ve eğitilmesi gerektiğini düşünüyorum. Böylelikle olası uçak kazalarında insan faktörünün etkisini en aza indirebilir ve önüne geçebiliriz.