Bilişsel Psikolojinin Havacılıktaki Yeri

bilişselpsikolojidersnotları, bilişselpsikolojikitap, bilişselpsikolojikurucusu, bilişselpsikolojinedemek, bilişselpsikolojinedir, bilişselpsikolojiörnekleri, bilişselpsikolojipdf, bilişselpsikolojisoruları, bilişselpsikolojiyükseklisans

 

Farklı disiplinlerin bir araya gelerek en iyiyi ortaya koymaya çalıştıkları bir alandır havacılık psikolojisi. Yani havacılık psikolojisinin çalışmalarından tam anlamıyla yarar görmek istiyorsak farklı alanlarda uzmanlaşmış kişilere ihtiyaç duymaktayız. Bu alanlar saymakla bitmez gibi görünse de ilk bakışta karşımıza çıkan alanlardan biri olan bilişsel psikolojiyi bu yazıda irdelemek istiyorum. Bilişsel psikoloji nedir ve bilişsel psikolojinin havacılıkta ne gibi bir önemi vardır sorularına yanıt bulmak için okumaya devam ediyoruz!

Bilişsel Psikoloji Nedir?

Havacılıkta bilişsel psikolojinin öneminden bahsetmeden önce bilişsel psikolojinin tanımını sizleri sıkmadan yapmak istiyorum. Zihnin bilimsel bir şekilde araştırılıp incelenmesiyle ilgili olan psikolojinin alt dallarından birinin bilişsel psikoloji olarak adlandırıldığını söyleyebiliriz. Bu alt alan; algı, dikkat, bellek, öğrenme, planlama, karar verme gibi zihnin özelliklerini ve işleyiş mekanizmalarını çalışma konusu olarak ele almaktadır.

Bilişsel Psikolojinin Havacılıktaki Önemi

Havacılık sektöründe bilişsel psikolojiye gelecek olursak ilk olarak, insan fizyolojisine tamamen aykırı olan uçmanın ve bir uçak uçurmanın, insanın bilişsel yeteneklerine yönelik başlı başına büyük bir zorluk olduğunu söylemek doğru olacaktır. Örneğin, bir pilotun gerçekleştirmesi gereken farklı görevlerin bilişsel analizi; bu görevlerin odak noktası olan hava aracı sisteminin fiziksel özelliklerinin açıklaması ve pilotun bu görevleri başarmak için farklı kombinasyonlarda en kritik bilgi işleme yapıları bilişsel psikoloji perspektifinden ele alınan üç farklı ama ortak özellikleri olan alanlardır.

Uçuş Ortamı Belirsizliklerin Çok Olduğu Heterojen Bir Ortamdır

Uçuş personellerinin, özellikle de pilotların, çok değişkenli ve belirsizliklerin çok olduğu çok görevli bir çalışma ortamına sahip olduklarına değinmek yerinde olacaktır. Bu heterojen ortama ayak uydurabilmek çok önemlidir. Bunu yaparken de  uçuş personelinin, arka arkaya birçok karar vermesi ve bu kararları uygulaması gerekmektedir. Siz de tahmin edersiniz ki tüm bunlar uçuş personelinin özellikle de pilotların iş yükünü arttırmaktadır. İş yükünün artması ve aynı anda yapılması gereken birden fazla görevin olması aynı zamanda bilişsel yükü de arttırır.

Bilişsel yükü artan kişi, yapacağı görevleri birbiri arasında geçişler yaparak tamamlayabileceği gibi görevlerin kalitesini düşürerek de tamamlayabilmektedir. Fakat uçuşun emniyetli bir şekilde gerçekleşmesi çok önemli olduğu için özellikle görevler arası geçişler yaparak görevleri tamamlamaya çalışma stratejisi uygulanırken pilotun öngörülü olması gerekmektedir. Burada da devreye prospektif bellek(ileriye dönük bellek), çoklu görev yürütme, dikkat ve karar verme gibi birçok bilişsel faktör girmektedir. İşte tüm bu faktörler havacılık sektörünün daha güvenli ve verimli olabilmesi için bilişsel psikoloji perspektifinden ele alınması gereken faktörlerdir. 

Kısacası emniyetli bir uçuşun kalbinde bilişsel faktörler de yer almaktadır. Özellikle pilotların bilişsel süreçlerinin incelenmesi, anlaşılması ve bunun sonucu gereken uygulamaların düzenlenmesi ise bir zorunluluk olarak karşımıza çıkmaktadır.

---

Yazan: Psk. Ayşe Bahar Duyar

Kaynakça:

Behrend, J., & Dehais, F. (2020). How role assignment impacts decision-making in high-risk environments: Evidence from eye-tracking in aviation. Safety science, 127, 104738.

Bell, H. H., & Waag, W. L. (1998). Evaluating the effectiveness of flight simulators for training combat skills: A review. The international journal of aviation psychology, 8(3), 223-242.

Dismukes, R. K. (2008). Prospective memory in aviation and everyday settings. Prospective memory: Cognitive, neuroscience, developmental, and applied perspectives, 411428.4 Goldstein, E. B., (2013). Bilişsel psikoloji. Kaknüs Yayınları

Seamster, D., Redding, V., & Kaempf, D. (1997). Cognitive Task Analysis. Dayton: Wright State University, 386.

Wickens, C. (2007). Aviation.