Havacılıkta Önemli Kavramlar: Oryantasyon Kaybı (SD)
Oryantasyon Kaybı Nedir?
İngilizce’de ‘’Spatial Disorientation’’ olarak da bilinen (SD) Türkçe’de ‘’Oryantasyon Kaybı’’ olarak isimlendirilmektedir. İsminden de anlaşılacağı üzere denge durumunun bozulması anlamına gelmektedir. Havacılıkta oryantasyon kaybı pilotlar için önemli bir konsepttir. SD kullanılan bir uçağın yönü, yüksekliği veya hızıyla ilgili doğru yorumlama yeteneğinin dünyaya veya başka bir referans noktasına göre eksik olduğu durumu ifade eder. Uçuş saati, tecrübe, beceri gibi faktörlerden bağımsız olarak bütün pilotların yaşayabileceği bir durumdur. SD yaşanmasının en temel nedeni insanların havada uçmak için değil karada hayatta kalabilmek için evrilmiş canlılar olmasıdır. SD pilotun bir insan olarak, bedeninin dünya yüzeyine yani karaya göre duyu organlarıyla algılamakta yaşadığı zorluktur. Yani pilotlar uçarken vücut sistemlerinin alışık olduğu uzaysal oryantasyonun dışına çıkarlar ve böyle durumlarda duyusal bozukluklar, illüzyonlar yaşarlar.
Oryantasyon Kaybı Neden Yaşanır?
Pilotun kokpit içindeki alet ve şalterlerle aşırı meşguliyet halinde olması, görsel referanslarının yetersizliği, yorgunluğu, uykusuzluğu, dikkatinin başka bir konuda takılması ve odaklanma eksikliği, hipoksi, bilinçsiz ilaç, alkol ve sigara kullanımı, G kuvvetleri gibi faktörler, SD oluşmasını kolaylaştıran etmenler arasında yer alır.
Oryantasyon Kaybını Önlemek İçin Neler Yapılabilir?
Uçak kazalarının yaklaşık %10’u SD’den kaynaklı yaşanır ve bu kazaların ölümcül olma olasılıkları neredeyse kesindir. SD havacılıkta bu kadar önemli bir kavramken, pilotların ve havacılık çalışanlarının bu konuda her geçen gün daha çok bilgilenmesi ve eğitilmesi gerekmektedir. Bunun için uçuş öncesi brifinglerde SD konusuna değinen prosedürler hakkında konuşulması, uçuş sonrası yapılan debriefinglerde havada yaşanan SD durumlarının paylaşılması, SD hakkında deneyimli pilotların genç pilotlarla tecrübelerini paylaşması etkili yöntemler olacaktır.
Yazar: Özge KALEÖZÜ
KAYNAKÇA:
https://www.doktorsitesi.com/blog/makale/ucusta-konumsal-farkindalik-sa-ve-uzaysal-oryantasyon-kaybi-sd-kavramlari-ve-havacilik-icin-onemi
