dilbilim, havacılıkdili, havacılıkteknolojisi, havacılıkvedilbilim, yapayzeka
Aeronotik Dil Bilim: Havacılık ile Dil Bilimin Alamet-i Farikası Nedir?
Bu konuyu yazmaya karar vermemin sebebi benim kişisel evrimimi de anlatmasından kaynaklanıyor; Öncelikle Dil bilim lisansı yaparken Doğal Dil İşlemeyle (Yapay zeka ve dil bilimin alt dalı) tanışmam ve akabinde havacılık teknolojisine,kokpite duyduğum derin ilgi…Her bir disiplini harmanlayarak bu konuyu yazmaya karar verdim. O zaman kemerlerinizi takın 🙂 Çünkü sizi ender bilinen ufuklara doğru uçuracağım:)
Dil Bilim Nedir?
En sade tanımıyla,dünya üzerindeki tüm doğal dillerin (Türkçe,Fransızca,Hawaii Dili vb..) ses bilimsel,anlam bilimsel,sinir bilimsel,morfolojik,sosyolojik,psikolojik ve dil öğretimi açılarından bilimsel incelenmesidir. Dillerin mimarisini, alt yapısını inceleyen bir bilim dalıdır. Peki bir dil bilimci çok fazla dil konuşan kişi midir? Hayır. Bir çok dilde konuşmak ‘polyglotte’un işidir. Aynı şekilde elektrik kablolarını birbirine bağlamak, prizleri takmak bir elektrikçinin işidir; ancak bir Fizikçi, elektrik ustası değildir.Ünlü bir Fizikçinin TV tamir edememesi ne kadar olağansa bir dil bilimcinin bir çok dil konuşmaması da o kadar olağandır.
Havacılıkta Dil Bilim
Birçok mesleğin kendine ait jargonu bulunur;ancak havacılık sektörünün temeli her ne kadar İngilizce olsa da sadece jargon değil kendine ait özel bir dili vardır. Dr.Anna Borowska’nın ‘AviaLinguistics’ kitabında adlandırdığı havacılık amaçlı dil çalışmalarını şöyle sıralayabiliriz:
- Havacılık İngilizcesi sınavlarını Hazırlama ve Yeterlilik Seviyeleri belirleme (ICAO dil sınavları,Level4,level 5)
- Havacılıkta özellikle kokpit ve kule arası iletişimi geliştirme
3.Havacılık dili öğretimi (kaynak oluşturma,bağlama göre pratik oluşturma)
4.Havacılık dili edinimi (Uçak radyosunda konuşmayı öğrenmek, akıcılık, dinleme ve konuşma yetilerini analiz etme vb)
- Havacılık terimleri sözlüğü oluşturma
6.Havacılık dilinde hata analizi (Uçak kazalarında iletişim kaynaklı sorunları bulma ve çözme
7.Dil kuralları oluşturma ve telaffuz zorluklarını giderme (-9-‘Nine’ yerine ‘Niner’ denilmesi gibi )
- Fonetik Alfabe hazırlama(Alfa, Bravo,Charlie…)
9.Havacılık Dilinin söz dizimsel analizi (Örneğin; telsizde kuleyle konuşurken uçağın tescil bilgisini hangi sırayla söylenilmesi gerektiği)
Aeronotik Dil Bilim
Aeronotik dil bilim benim geliştirdiğim bir kavram , kısaca dil teknolojilerinin havacılık sektörüne uyarlanması ile ilgilenir.
Havacılık teknolojisi Doğal Dil işlemeden(yapay zeka ve dil bilimin alt dalı) beslenmektedir ve sizin arama motorunda bilet arama işleminiz aslında Doğal Dil İşlemenin bir parçasıdır, bu terminalde check-in işlemlerinden ve kokpite kadar devam etmektedir.
Nasıl mı?
Örneğin;Havaalanlarında bagaj yükleme biriminde çalışanların üç harften oluşan varış adresini(Los Angeles için L-A-X harflerini)sözel olarak ifade etmesi ve bagajın sistem tarafından bu sese göre uygun konveyöre gönderilmesi Doğal Dil işleme uygulamalarından bir tanesidir.
Kokpitten örnek vermek gerekirse 2005 ‘te Garmin firması ‘Telligence’ isimli ses tanımlama paneli geliştirdi. Bu sistem bir co-pilot gibi çalışıp radyo kanallarını switchlerle ayarlamaya gerek kalmadan sözel komutla değiştirebiliyor, aynı zamanda rüzgar tahminlerini ve pozisyon bilgisini pilota sözlü olarak veriyor.
Yazan: Dlb Tutkum Dinç
Kaynakça:
https://flightsafetyaustralia.com
