Havacılık ve Yapay Zeka
Havacılık ve Yapay Zeka, Havacılık Yapay Zekayı Nasıl Kullanıyor?, İnsan Faktörü Tamamen Yok Sayılabilir Mi?, Nedir Bu Yapay Zeka?, Yapay Zeka Ve İnsansız Hava Araçları
Bilişim teknolojilerinin baş döndürücü hızla geliştiği bir çağdayız. Her gün Dünya’nın dört bir yanındaki yepyeni buluş ve fikirlere tanıklık ediyoruz. Bunlardan biri de son zamanlarda popülaritesi oldukça yükselişte olan yapay zeka teknolojisi. Bu yeni bir buluş değil aslında ama günümüzde tekstil alanından sağlık alanına pek çok yerde kullanılmaya başlanan teknolojileriyle hızlı bir gelişim göstermekte. Havacılık sektörü her zaman bu teknolojik ilerlemelerinin ön saflarında yer almış.
Nedir Bu Yapay Zeka?
Genel anlamda yapay zeka için akıllı bir bilgisayar sisteminin normalde insan zekası gerektiren görsel algı, konuşma tanıma ve karar verme gibi görevleri yerine getirebilmesi diyebiliriz sanırım. Bununla birlikte yapay zekanın ortak bir tanımı yapılamamakta. Nedeni ise birçok farklı alanda uygulaması ve her alanın kendine özgü özelliklere göre tanım yapması. Orijinal adı ‘artificial intelligence’ olan yapay zeka kavramı OECD raporuna göre potansiyel anlamda en yıkıcı etkiye sahip ve önemli riskleri içinde barındıran yeni teknolojiler arasında gösterilmekte. İnsanoğlunun sınır tanımazlığının en büyük kanıtı olabilir bu kendi kararlarını verebilen robotlar.
Havacılık Yapay Zekayı Nasıl Kullanıyor?
İlk paragrafta değindiğimiz gibi yapay zeka uzun zamandır uçuş yönetim sistemleri ve oto pilotlar gibi konularda havacılık endüstrisi tarafından kullanılıyor. Dünyanın önde gelen havayolu şirketleri çoktandır işletme verimliliğini arttırmak, pahalıya mal olan hatalardan kaçınmak ve müşteri memnuniyetini yükseltebilmek için yapay zekadan yararlanıyor. Bugün birçok büyük ülke ve marka, dijital yatırımlara öncelik vermekte.
Havayolları ve uçuş işletmecileri, filolarını ve operasyonlarını yapay zeka destekli sistemler ile en iyi hale getirerek işletme maliyetlerini ve ek masraflarını önemli ölçüde düşürüyor. Mesela dinamik fiyatlandırma yardımıyla seyahat özelliklerine göre ayarlanmış temel ücreti optimize eder, müşteriler ve mevcut pazar koşulları hakkındaki ayrıntıları değerlendirdikten sonra daha yüksek kar sağlayacak fiyatı belirler. Bu sadece küçük bir örnek tabi. Şimdilik hepsi gerçekleştirilmese de yapay zeka en iyi uçuş rotasını hesaplayabilir, sosyal medyada yapılan duyarlılık analizleriyle en yüksek müşteri memnuniyetini sağlamayabilir, uçuş gecikmelerini hesaplayarak müşterilerin uçuşlarını yeniden düzenleyebilir. Varlığından çoğumuzun haberdar bile olmadığı birçok uçak içi sistem ve havaalanı sisteminde yine yapay zeka kullanımı mevcut tabi.
Sanal Asistanlar
Yakın gelecekte gerçekleşmesini beklenen şeylerden biri sanal asistanlar. Yapay zeka tabanlı sanal asistanlar, radyo kanallarının değiştirilmesi, rüzgar tahminlerinin okunması ve talep üzerine konum bilgisi sağlamanın yanı sıra pozisyon bilgileri sağlayarak pilotlarının üretkenliklerini ve verimliliklerini artırmalarına yardımcı oluyor.
Sanal asistanlar, havayolu şirketleri tarafından müşteri hizmetlerini iyileştirmek için de kullanılabilir. Yapay zeka destekli sanal yardım, basit sorulara anında cevap verebilir. Böylece müşteri hizmetleri temsilcisi daha önemli konularda anında yardım sağlayabilir.
Yapay Zeka Ve İnsansız Hava Araçları
Askeri alanda kullanmak için başlatılan insansız hava araçları (İHA), acil durum iletişim ağlarının kurulması, gelişmiş kargo dağıtımı gibi yeni uygulamalar ve pazar fırsatları sivil potansiyellerin gelişimini kademeli olarak gösterir. Hava fotoğrafçılığı, İHA destekli iletişim, esneklik ve özerklik üstünlüğü için endüstride gelişen ve gelecek vaat eden bir teknik olarak kabul edilmiş. Havada, yerde ya da su altında kullanılabilen bu tür robotlar teorik olarak “ yapay zekayla görevlerini kendi başlarına yerine getirme becerilerine sahip olurlar. Ancak, özellikle insan hayatının söz konusu olduğu ihtimallerde yapay zeka kullanan bu akıllı makinelerin bu tür askeri misyonları yürütmesine izin verilip verilemeyeceğine dair birçok tartışma söz konusu. Bu tartışmalar beraberinde kullanım sınırlaması ve yasaklar gibi birçok konuyu beraberinde getirmiş.
İnsan Faktörü Tamamen Yok Sayılabilir Mi?
Kurallara bağlı olarak olasılıkları hesaplayarak yapılacak eyleme karar verilebilir ama ortada büyük ölçüde belirsizlik varsa hangi kurallara bağlı kalınacağını anlamak kolay değildir. Böyle belirgin olmayan senaryolarda algoritmalar en uygun çözümü bulamazlar. 2009 yılında, New York’ta LaGuardia Havalimanı’ndan kalkışından kısa bir süre sonra kuş sürüsün arasına giren ve sahip olduğu iki motoru da kaybeden bir Airbus A320, Hudson Nehri’ne inmek zorunda kalmıştır. Havacılık tarihinin en konuşulan olaylarından biri olan Hudson Mucizesi bunun bir örneğidir. İçerisinde 150 yolcu ve 5 mürettebat bulunan uçağın pilotu kaptan Chesley Burnet Sullenberger ciddi bir karar vererek motorsuz bir uçağı nehre indirmiştir. (Kahraman, 2019).
Başka bir bakış açısıyla yaklaştığımızda ise yapay zekayı kodlayan da insan aklı olduğu için insan faktöründen tamamen bağımsız olabilmek mümkün gözükmüyor. Yapay zekanın gelişimi yine bu sistemleri geliştiren mühendislerle bağlantılı. Bunun yanı sıra insanlar, pilotsuz ve sadece bilgisayar tarafından yönetilen bir uçuğa binmeyi tercih edecek kadar yapay zekaya güvenmiyor.
Yazan: Dilşad Karataş
Kaynakça
KAHRAMAN, H., Havacılık ve Savunma Sanayi için Dijital Dönüşüm, 2019
