Kazaya Tanık Olmak ve Psikolojiye Etkisi 

günlük yaşam, havacılık sektörü, kaza, kazaya eğilimlilik

Psikolojimize ne kadar çok şey etki ediyor şu günlerde değil mi… En çokta yataktan ters yönden kalkmak olsa gerek sonra bütün gün sağdan/ soldan geliyorlar birde… İşi zor bu psikolojinin. Neresinden tutsan elinde kalıyor misali… Peki ya çok sevdiğimiz birini havaalanından almaya giderken içinde bulunduğu uçağın kaza yaptığı haberini almak? Acaba o zaman psikolojimiz ne der bize? Nasıl tepki gösterir bize, olaya, pilota, havayolu şirketine belkide tüm dünyaya?… 

‘Yüzlerce insan, akrabalarının hayatta kaldığını veya sevdiklerinin kalıntılarını tanımlamak ve talep etmek için New York’a gelmişti. Havayolu şirketi uçakta kimin olduğunu tespit etmekte zorlandı ve yolcu listelerinin serbest bırakılmasını geciktirdi. Aile üyeleri haber almak için New York’a geldi, ancak kendileri haber oldu. Yas tutanlar bagajlarını bırakacak bir yer bile bulamadan, birçoğu kendilerini bir haber arayan gazeteciler ve kameramanlar tarafından yutuldu. Basın, müşteri arayan avukatlar, yerleşim yeri sunan sigorta şirketleri ve fotoğraf fırsatları arayan politikacılarla yarıştı.’ Thom Curtis, 2004 yılında yayınladığı makalenin girişinde o gün yaşananları bu şekilde özetlemiş işte.

Bir kazanın psikolojik etkisi sanırım gözünüzde canlandırdığınız yukarıdaki hikaye ile en iyi şekilde anlatılabilirdi.

Uçak kazalarının kurbanları kimler?

Kurban olarak; uçak içi olaylar ve çarpışma, bomba olayları, bina yangını, sabotaj / kaçırma olayı, havaalanı pisti kazası gibi durumlara maruz kalan ​herkesi ​ve ​her şeyi sayabiliriz belkide. Hava kazalarından sonra genelde şirketler hazırlıksız olurlar. Zaten kaza geliyorum demez, gelir! Hava yolları şirketlerinin ilk acil durum planı nedir, biliyor musunuz? ​‘Sağduyu ile pilotların hayatlarını korumak’ Ya sonra? Yaşanan trajediden sonra neler oluyor? Hayatta kalmayı başarabilmiş kazaya tanık olan kişiler ve kazadan birinci dereceden etkilenen bireyler neler yaşıyor? Trajik bir kazadan sonra ​Travma, Yas/ Kayıp, Normal Hayata Uyum problemleri ​görünmektedir. “Kazaya karışan yolcu ailelerinin bakım ve desteğini koordine etmek ve birincil sorumluluk olan travma sonrası iletişimi sağlamak’’ da yapılması gerekenler arasında bulunmaktadır. 

Eğer birini kaybedersen mutlak suretle ​kızgın, ona ulaşamadığın için ​engellenmiş ve yapacağın bir şey olmadığı için de ​çaresiz hissedersin. Hissettiğin bu duyguların hepsini yoğun ve aynı anda yaşamak seni kontrolü kaybetmiş bir duruma dönüştürebilir. İşte tam bu noktada ​travma dediğimiz olay ortaya çıkıyor: Ne yapacağını bilememek ve acı veren duygularınla nasıl çalışacağına karar verememek, tamamen kontrolü kaybetmek… Pişmanlık, mutluluk, umutsuzluk, çaresizlik, üzüntü, acı ve yine engellenmiş ve kızgın olma hepsi beraberinde ​yas sürecini ​ortaya çıkarıyor. Ne kadar çok duygu iş başında ve bütün bunların hepsiyle ilgilenmek psikolojinin işi… Yazımı bitirmeden önce eklemek istediğim son nokta Havayolu şirketlerindeki çalışanlar sağlık personelleri ve kurtarma görevlileri hakkında. Onlarda en az kazadan birincil dereceden etkilenen insanlar kadar psikolojik hasar alıyorlar. Bu nedenle Psikolojik Güçlendirme çalışmaları kapsamındaki fiziksel ve ruhsal çalışmalarda isimsiz kahramanları da unutmamak gerektiğini düşünüyorum. Anlamlı, yeterli, özerk ve etkili bir yaşam dileğiyle…

Yazan: Psk. Dan. Ece ERDOĞDU

Kaynakça

Anderson, T. (1988). An airport director’s perspective on disaster planning and mental health needs. American Psychologist, 43(9), 721. 

Curtis, T. (2004). Fatal Aviation Accidents in Rural Communities: Response Preparation Strategies. Traumatology​, 10​(3), 189-206. 

Greenberg, L. S. (2004). Emotion–focused therapy. Clinical Psychology & Psychotherapy: An International Journal of Theory & Practice, 11(1), 3-16. 

KANBUR, E. (2018). HAVACILIK SEKTÖRÜNDE PSİKOLOJİK GÜÇLENDİRME, İŞ PERFORMANSI VE İŞTEN AYRILMA NİYETİ ARASINDAKİ İLİŞKİLERİN İNCELENMESİ. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 14(1), 147-162.