Pilot Akran Destek Programı
akran destek sistemi, akran pilot, EASA, ECA, pilot
2018 yılının 20-21 Haziran günlerinde Frankfurt’ta düzenlenen Pilot Akran Destek çalıştayından çıkan haberler var:
Pilot Akran Destek Programı-1
Çalıştayda bilinmesi gereken ilk nokta Avrupa Pilot Akran Destek Programı (EPPSI) tarafından düzenlenmiş olması ve EASA (Avrupa Havacılık Emniyeti Ajansı) ile birlikte 150 den fazla katılımcıyla beraber gerçekleştirilmesi. Peki bu çalıştayda hangi konular üzerinde durulmuş bakalım: Hangi akran destek sistemi tercih edilmeli? Akran seçimi, eğitimi ve geçerliliği nasıl sağlanmalı? Akran destek programında güvenlik yönetim sistemi ve gözetimi nasıl olmalı?
Çevremizdeki çoğu kişinin kulağına çalınmış ama içeriği tam olarak anlaşılamayan bir durum var pilotlarla ilgili; ‘Her zaman dikkatli, planlı ve oto kontrolü güçlü insanlar… Duygularını asla işlerine karıştırmazlar.’ Bu tanımın insan üstü bir varlıktan söz ettiğini anlamışsınızdır… Neyse ki bu işin ehli insanlar pilotlarında insan olduğunu hatırlayarak onları: Mesleğine özgü yaşam deneyimleri ve iş stresleri ile başa çıkmak zorunda olan kişiler olarak tanımlıyor. Pilot Akran Destek Programının çıkış noktası da buradan geliyor. Zihinsel veya psikolojik sorunlar için gizlilik, yardım ve rehberlik sağlayacak akranlar yetiştirerek görev gücü ve cezalandırıcı olmayan bir çalışma ortamı sağlamak aynı zamanda adil kültür ilkelerinden ödün vermeyen güvenlikli bir sistem kurmak.
Aslında bu sistem 30 yılı aşkın süredir Stiftung Mayday (Mayday Vakfı) tarafından yürütülüyor fakat bu durum dünya genelinde yaygın olmadığından her pilota ulaşan bir uygulama değil. Çalıştayda bu durumların hepsi değerlendirilerek EPPSI (Pilot Akran Destek Girişimi) 2016 Aralık ayında Avrupa Kokpit Derneği (ECA), Avrupa Havacılık Psikolojisi Derneği (EAAP), Avrupa Havacılık ve Uzay Tıp Derneği (ESAM) ve Stiftung Mayday tarafından kuruldu. Kurulan sistemin avrupada ve her şirkette zorunlu olması da kurul tarafından teklif edildi.
Pilot akran destek sistemi nedir ve nasıl çalışır?
Başarılı olduğu kanıtlanan program yardıma ihtiyacı olan pilotları tespit etmek, tanımlamak, rehberlik edip eğer tedaviye ihtiyacı varsa tedavi etmek güverteye kokpitine geri dönmesine yardımcı olmayı amaçlar. Pilotlar hangi konularda yardım almayı talep edebilir? Madde kötüye kullanımı özellikle alkol, eğitim, performans ve iş stresi ile ilgili kişisel, ailesel, mesleki konuları kapsar iken iyi oluş halini artırmaya yönelik çalışmaları da mevcuttur bu programın.
Pilotlar ruh sağlığı uzmanları ile birlikte meslektaşlarının iş ve yaşamla ilgili sorunlarıyla başa çıkmalarına yardımcı olurken aynı zamanda birbirleri hakkındaki endişelerini rapor edebilecekleri bir programa dahil olurlar. Bu sayede birileri tarafından fark edilmeyi beklemek yerine PPS (Pilot Akran Destek)’ye direkt müracaat edip, kendileri hakkında kendi raporlarını verebilme olanağı buluyorlar. Böylece işverenin (havayolu şirketlerinin) doğrudan katılımı olmadan PPS müdahalesi ile sorunların çözümü gerçekleşiyor. Tabiki bu noktada havayolu şirketlerinin kendilerini korumaya aldıkları bir nokta var: Müdahale kabul edilmez, uygunluk göstermez veya başarılı olmazsa pilotu uçuştan alma yetkisini kendisinde saklı tutuyor. Eğer başarılı sonuç veren bir müdahale gerçekleşir ise de pilot herhangi bir yaptırım görmeden uçuşuna geri dönebiliyor. Bu noktada nihai karara etkisi olan personel ise PPS bünyesindeki ruh sağlığı uzmanıdır.
EASA Germanwings Görev Gücü Raporu’na (07/2015) göre Pilot Akran Destek Sistemi:
Neden Germanwings raporunun bize söyledikleri bu yazının içeriğinde yer aldı? Çünkü 2015 yılında bir Germanwings havayolunun yolcu uçağı pilotu tarafından Fransız Alpleri’ne yapılan kasıtlı kazayla pilotların zihinsel sağlığının güvenli operasyonel uçuşa tehdit oluşturduğu endişesini tekrardan ortaya çıkardı ve böylece pilotlar için önleyici rehberlik çalışmaları gündemin ana konusu oldu. Pilotlarla aynı kabinde, kokpitte çalıştıkları akranlarıyla kuruluştaki diğer görevlilerin anlayamayacağı ilişkiler kurarlar ve sürdürürler. Bu ilişkiler günlük görevlerinin getirisi olan bir takımın parçası olma durumundan doğar. Mürettebat diye tanımladığımız kişiler yakın etkileşimde bulunan saatlerce beraber vakit geçiren kimselerdir ve bu kişiler kontrol listeleri, çağrılar, yapılandırılmış karar verme mekanizmaları ile prosedürleri birlikte yaparlar.
Bundan dolayıdır ki şirketler PPS ile davranışsal ya da diğer sorunları sergileyen bireylere akranları aracılığıyla daha kolay yaklaşmayı amaçlar. Akran destek sistemi, pilotları arkadaşları aracılığı ile cezalandırmayı değil, olası tehditlere karşı mümkün olduğunca suçlayıcı bir ortamdan kaçınılarak akranlarına başvurabileceği bir ortam sunar. Bu noktada dikkat edilmesi gereken husus algılanan yüksek ölçekli güvenlik sorunlarının tespit edilmesi ve raporlanmasıdır. Organizasyonun iyi yapılmış olması pilotların zihinsel ve kişisel sorunlarının şirkete, yolculara bilimum kurum içinde etkileşimde olan herkese etki etmesini engeller.
- Program uçuş ekipleri ile operatörün hiyerarşik yapıları arasındaki karşılıklı güven ilişkisine dayanır.
- Mürettebat akıl sağlığı veya ailevi- mesleki sorunlarından dolayı damgalanmayacağından emin olmak ister.
- Amaç her zaman pilotun uçuş güvertesindeki yerini koruması, eğer sorunlarından dolayı ayrılmak zorunda kalmışsa geri dönmesi için destek vermek olmalıdır.
- Şirketler, kuruluşlar pilot akran destek sistemini günlük rutinlerine iyi entegre etmekle yükümlü olmalıdır.
- Açıklık ve şeffaflık üst yönetim birimlerince desteklenmeli ve bununla ilgili çalışmalar yapılmalıdır.
- Gizlilik ve verilerin korunması yine üst birimlerce desteklenmelidir.
- Emniyet Yönetim Sistemi görev gücünün doğru bir şekilde kullanıldığından emin olmalıdır.
- Tüm birimlerin destek verdiği bir kurum kültürü gereklidir.
- Öncelik pilotların söylememeyi tercih ettiği gizlenmiş sorunlarını anlamaya ve çözüm üretmeye verilmelidir.
Akranlar ne bir pilot ne bir dost ne de eğitimli bir profesyoneldir, bunun yerine duygusal olarak güvenli bir ortamda psikososyal destek ve psikolojik ilk yardım sağlayan yetenekli bir destek konumundadır. Akran destek rolünün sorumluluğuna saygı duyan ve kabul eden, olumlu rol model olabilecek empatik özelliklere sahip olan, dinlemeye istekli ve kendilerine destek vermeleri gerekmeyen kişileri seçmek çok önemlidir (Money vd., 2011; akt. Santilhano vd.,2019). Akranların birey olarak katkıda bulunabileceği ve beraber büyüyebileceği karşılıklı etkileşimin maksimum seviyede tutulup yeni yaşam becerileri öğrenilen bir ortam oluşturma hedefi olmalıdır. Böylece öz farkındalığı yüksek, karşılıklı geri bildirimlere sahip, hem kendini hem karşısındakini onaylayabilir düzeyde pilotların olduğu bir kurum kültürü oluşur.
Yazan: Psk. Dan. Ece Erdoğdu
Kaynakça:
Droog, A. (2018). Meeting announcement: News from the European Pilot Peer Support Initiative–EPPSI: Pilot peer support workshop, Frankfurt, June 20–21, 2018.
European Cockpit Association AISBL: Peer Support Programmes – What is it & how it works. A short Summary, March, 2016.
Santilhano, W., Bor, R., & Hewitt, L. M. (2019). The Role of Peer Support and Its Contribution as an Effective Response to Addressing the Emotional Well-Being of Pilots. Aviation Psychology and Applied Human Factors.
