Havacılık Efsanesi, Nuri Demirağ, Nuridemirağ Hayatı, Nuridemirağ Kimdir
Bir Havacılık Efsanesi: Nuri Demirağ
İlk demiryolu müteahhidi, ilk uçak fabrikası, ilk tek motorlu uçak, ilk çift motorlu yolcu uçağı, ilk yerli paraşüt üretimi… Türkiye’de ilklerin kurucusu olan, bütün olumsuzluklara rağmen “Zafer uçakların kanatlarındadır!” ilkesiyle yola çıkan “Bir Havacılık Efsanesi:Nuri Demirağ’’ın” büyük bir azim ve inançla çıktığı başarı yolculuğunu bu yazımda sizlerle birlikte inceleyeceğim.
Mühürzade Nuri Demirağ, 1887 yılında Sivas’ın Divriği ilçesinde dünyaya geldi. Babasını küçük yaşta kaybeden Demirağ, öğrencilik zamanından sonra ailesinin geçimine katkıda bulunmak için Ziraat Bankası’nın açmış olduğu sınavı kazandı ve işe başladı. 1911 yılında İstanbul’da görevlendirilen Demirağ, görevinde hızlıca yükseldi, ancak 1918 yılındaki işgal ortamında, işgalcilerin hakaretine maruz kalan maliye memuru olan Demirağ istifa ederek cebinde kalan son parasıyla bir iş kurmak istedi.
Cebinde kalan parası ile bir sigara imalathanesi kurdu. İmalathanenin kapısına, zafer olan inancından yola çıkarak “Türk Zaferi Sigarası” yazdı.
1932 yılında Nuri Demirağ, Atatürk’ün “İstikbal göklerdedir” sözlerini kendisine ilke edinerek gözlerini göklere dikmiş ve “Göklere hakim olamayan milletlerin akıbeti felaket olacağına kat’iyyen kaniim” düşüncesi ile harekete geçmiştir.
Türk Hava Kurumu tarafından uçak almak için istenen yardıma şu cevabı verdi: “Mademki bir millet tayyaresiz yaşayamaz öyle ise, ben bu uçakların fabrikasını yapmaya talibim” diyerek işe koyulmuştur. Yanına aldığı birçok mühendis ve teknisyen ekibi ile hızlıca çalışmaya başladı.
“Avrupa’dan, Amerika’dan lisanslar alıp tayyare yapmak kopyacılıktan ibarettir. Demoda tipler için lisans verilmektedir. Yeni icat edilenler ise bir sır gibi, büyük bir kıskançlıkla saklanmaktadır. Binaenaleyh kopyacılıkla devam edilirse, demode şeylerle beyhude yere vakit geçirilecektir. Şu halde Avrupa ve Amerika’nın son sistem tayyarelerine mukabil, yepyeni bir Türk tipi vücuda getirilmelidir” düşüncesiyle yola çıkarak çalışmalara başlar.
Nuri Demirağ, uçak mühendisi Selahattin Reşit Alan’ı da yanına alarak 1936 yılının ortalarına doğru uçak fabrikası için hazırlıklara başlamıştır. Türk Hava Kurumu’ndan 24 uçak ve 65 adet planör sipariş aldı. 17 Eylül 1936’da fabrika fiilen çalışmalarına başlamıştır. Günümüzde Deniz Müzesi olarak kullanılan binanın hemen arkasına o yıllara göre modern bir bina inşa ettirmiştir. Adı, Nuri Demirağ Beşiktaş Tayyare Fabrikası’dır. Kısa zaman içinde Nu.D-36 uçaklarının yapılmasına bu fabrikada başlanmıştır. Test uçuşları için uçaklar Yeşilköy’e götürülür ve test uçuşu Kurtuluş Savaşı pilotu Basri Alev tarafından gerçekleştirildi
Beşiktaş Tayyare Fabrikasının yetersiz kaldığı anlaşılınca Nuri Demirağ, o tarihte dünyanın en gelişmiş havaalanlarından olan Amsterdam Havaalanının bir benzerini Yeşilköy’e yaparak yanına fabrikasını kurar. 17 Ağustos 1941 tarihinde Yeşilköy Nuri Demirağ Tayyare Fabrikası ve Gök Okulu ile birlikte hizmete girmiştir. Nuri Bey ve beraberindeki ekibi Türk Hava Kurumu tarafından sipariş edilen uçak ve planörlerin yapımını tamamlar. Türk Hava Kurumu tarafından planörler alınır ancak uçakların alınması teknik sebeplerden dolayı kabul edilmez
Nuri Demirağ tarafından Elmas Paşa Çiftliğinde kurulan okul çok gelişmiş bir sisteme sahipti. Okul bünyesinde; hangarlar, atölyeler ve Gök Okulu kurularak uçak üretimine ve havacılık eğitimi başlatılır. Gök Okulunda iki farklı eğitim verilmekteydi. Bunlardan biri; pilot yetiştirmeye ve teknik destek sağlayacak bakım personelinin yetiştirilmesine yönelikti.
İdealist ve girişimci Nuri Bey’in önemli bir ideali de, Türk semalarını koruyacak olan havacılığa gönüllü bir gençliğin yetiştirilmesidir. Kaynaklarda rakamlar farklı geçmekle birlikte Gök Okulu’nda yaklaşık 32.000 sorti uçuş yapılmıştır. Gök Okulu’nda yetişen pilot sayısı 290 kişiyi bulmuştur. Nuri Bey, büyük bir inançla kurmuş olduğu Gök Okulu’nda yalnız uçucu yetiştirmez, aynı zamanda prensip sahibi bir neslin yetişmesi için yoğun çaba sarf etmiştir.
Nuri Demirağ, Gök Okulunda, milli ve manevi değerlere büyük önem vermiştir. Nuri Demirağ’a göre, Cumhuriyete, vatana, millete, milli kültürüne ve manevi değerlerine bağlı bir havacı gençlik göklerde amansız düşmanlar karşısında, kendinde güç bulacaktır. Nuri Demirağ’ın Gök Okulu öğrencilerine tembihlediği altı prensip şunlardır; İşretten, oyundan, iffetsizlikten, oyundan, eğrilikten, tembellikten ve zulümkarlıktan sakınmalarıdır.
Nuri Demirağ 13 Kasım 1950 tarihinde şeker hastalığı nedeniyle hayata gözlerini yumdu. “Bir işaretimle 150 uçak uçuracağım” dediği havaalanı bugün Atatürk Havalimanı.. Hemşehrilerinin ısrarıyla Sivas Havaalanı’na 2012 yılında adı verildi. Bir sigara kağıdından yaptığı tayyarelerle, bir çiftlikten kurduğu havaalanı ile adını Türk sivil havacılığına hiç silinmemek üzere yazdırmıştır. Ruhu şad olsun.
Yazan: Ömer Faruk Meydanal
Kaynakça:
Dervişoğlu,F.M.(2007).Türkiye’nin Havacılık Efsanesi:Nuri Demirağ. İstanbul: Ötüken Yayıncılık
http://www1.mmo.org.tr/resimler/dosya_ekler/06a1fa37c3dffa1_ek.pdf?dergi=1121
Hayran olduğumuz bir isim, muhteşem bir başarı hikayesi..