Challenger Uzay Mekiği Kazası
İnsanın uzaya olan ilgisi insanlığın çok eski tarihlerine dayanır ve bu merak, yüzyıllar öncesinde imkânsız gibi görünen hayallerin artık mümkün olmasını sağladı. Artık bir uzay mekiğinin fırlatıldığı haberini okuduğumuzda bile bunu çok olağan karşılamaya başladık. Peki insanlık tarihi, böylesine zor bir uğraşı nasıl oldu da artık bu kadar sorunsuz bir şekilde yerine getirebilir hâle geldi? Elbette elde ettiği ağır ve acı tecrübelerin geride bıraktıklarından ders çıkararak. Challenger Uzay Mekiği kazası da işte bunların ilki sayılırdı.
Challenger Uzay Mekiği kazasında neler yaşandı?
28 Ocak 1986’da,Uzay mekiği Challenger (10.fırlatılışı sırasında) kalkıştan 73 saniye sonra patladı. Fırlatmayı pek çok insan hatta okuldaki öğrenciler bile izliyordu. Beklenmedik bir trajediyle karşılaştılar ve patlamayı canlı olarak şahit olmuş oldular. Yedi kişilik mürettabatın hepsi kaza sonrası hayatını kaybetti. Mürettabatta öğretmen Christa McAuliffe, komutan Francis Scobee, pilot Michael Smith, uçak mühendisi Gregory Jarvis ,görev uzmanları Ellison Onizuka, Judith Resnik, Ronald McNair ve Hughes bulunmaktaydı. Uzay aracı, Florida, Cape Canaveral kıyılarında, Atlantik Okyanusu’nun 46.000 fit (14 km) yukarısında, 11:39 EST’de (16:39 UTC) parçalandı.
Kaza neden kaynaklandı?
Kaza sonrası yapılan incelemeler ve toplanan verilerde mekiğin hidroforunda bir sızıntı olduğu ve bu yüzden patlamanın gerçekleştiği bulundu. Sızıntının kaynağı, katı roket güçlendiricilerin bölümleri arasındaki sızdırmazlığı oluşturan O-ring adı verilen küçük bir parçadan kaynaklanıyordu. O-ring donma noktasına yakın sıcaklıklara maruz kalırsa esnekliğini kaybeden bir yapıya sahipti. Challenger kazasında da O-ring o kadar soğumuştu ki düzgün bir şekilde genişlememiş ve sızıntıya yol açmıştı. Bu bilgi kazayla ilgili ihmal sorularını akla getirdi çünkü O-ring’in soğuğa duyarlı olduğu biliniyordu ve sadece 53 derecenin üzerinde düzgün çalışabiliyordu. O sabah fırlatma rampasındaki sıcaklık ise 36 dereceydi. Fırlatmadan 12 saat önce mühendislerin NASA yönetimine O-ringlerle ilgili endişelerini anlattıkları ama risklere rağmen fırlatmanın uygun görüldüğü bulundu. Kazayı inceleyen komisyon kazanın temel nedenini “lansmana kadar giden karar verme sürecinde ciddi bir kusur” olarak belirledi.
Kaza sonrası neler yaşandı?
Challenger’ın patlaması, uzay mekiği programını birkaç yönden değiştirdi:
Uzay Mekiği programında 32 aylık bir araya neden oldu. Başkan Ronald Reagan, kazayı araştırmak için Rogers Komisyonu’nu kurdu. Komisyon, NASA’nın kazaya katkıda bulunan organizasyon kültürünü ve karar verme süreçlerinieleştirdi.- Felaketin bir sonucu olarak, NASA Güvenlik, Güvenilirlik ve Kalite Güvence Ofisi’ni kurdu ve ticari uyduların mürettebatlı bir yörüngeden ziyade harcanabilir fırlatma araçlarından konuşlandırılması için düzenleme yaptı.
- Challenger’ın yerini almak üzere, yeni bir Uzay Mekiği yörünge aracı olan Endeavour’un yapımı 1987’de onaylandı ve yeni yörünge aracı ilk kez 1992’de uçtu.
- Sonraki görevler için, (Solid Rocket Booster) SRB’ler ve mürettebat kıyafetleri, fırlatma ve basınç karşısında daha dayanıklı olması için yeniden tasarlandı.
- Uzayda sivilleri (öğretmenler veya gazeteciler gibi) uçurma planları bir süreliğine rafa kaldırıldı. Uydu fırlatmaları, mekiklerden yeniden kullanılabilir roketlere kaydırıldı. Ayrıca, astronotların güvenliğini daha iyi korumak için astronotlar, uydu tamiri gibi görevlerden çekildi ve İnsanlı Manevra Birimi tekrar uçurulmadı.
- Challenger ayrıca bir eğitim mirası bıraktı: Mürettebatın ailelerinin üyeleri, öğrencileri simüle edilmiş uzay görevlerine getiren Challenger Uzay Bilimleri Eğitimi Merkezi programını kurdu.
- Kennedy Uzay Merkezi’nde, 2015’te açılan ‘Forever Remembered’ adlı sergide Challenger’ın son görevinin enkazı sergilendi.
Challenger Uzay mekiği kazası, insanlık tarihinde hep olduğu gibi ihmallerin olduğu ve derslerin çıkarıldığı bir kazaydı ama bu derslerin sonuncusu değil daha başıydı.
Yazan: Erva Bektaş
Kaynaklar
https://www.history.com/news/how-the-challenger-disaster-changed-nasa
https://www.space.com/18084-space-shuttle-challenger.html
https://en.wikipedia.org/wiki/Space_Shuttle_Challenger_disaster
