En Büyük Buluşlardan Biri Olan Teleskop
Hangimiz bir teleskop yardımıyla uzayın eşsiz derinliklerinde adeta kaybolmanın hayalini kurmamıştır ki? Gökyüzündeki her türlü oluşumu yakından incelememize yarayan teleskop 7’den 70’e herkesin ilgi duyduğu bir araçtır. Çoğumuz bir teleskopa sahip olmasak da herkes için merak uyandıran bir cihazdır. Gelin bugün sizlerle teleskobu kim veya kimler bulmuş? İlk teleskop nasıl bulunmuş? Teleskop çeşitleri nelerdir? Sorularını yanıtlayalım
Teleskobu Kim Buldu?
Teleskop için ilk patent başvurusu yapan kişi Hans Lippershey’dir. Hans Lippershey bir mercek imalatçısıydı. İçbükey ve dışbükey olmak üzere iki merceği bir tüp içerisine yerleştirerek 1608’de ilk teleskobu yapmış ve yine 1608 yılında da patentini almıştır. Bir rivayete göre Hans bu icadı uzaktaki rüzgâr güllerini daha yakından görmek için iki merceği birleştirerek izleyen çocuklardan ilham alarak geliştirmiştir. Daha sonra teorik fizikçi ve gökbilimci olan Lyman Spitzer ve mikroskobun mucidi Zacharias Jannssen tarafından geliştirilmiştir. Daha yakından tanıdığımız bir isim olan Newton’un da teleskobun gelişimine büyük katkıları olduğu bilinmektedir.
İlk Teleskop Nasıl Bulundu?
Tarihte oldukça büyük bir öneme sahip olan teleskobun icadının bir tesadüften ibaret ortaya çıkmış olabileceğine dair rivayetler vardır. Daha önce de bahsettiğimiz gibi Hans Lippershey nesneleri 3 kat büyüten ilk teleskobu icat etmişti. Lippershey’in bu çalışmasıyla başka bilim insanları da bunun üzerine araştırmalar yürütmeye başladı. Teleskop üzerine çalışmalar yürüten bilim insanlarından bir tanesi de ünlü İtalyan astronom Galileo Galilei’dir.
Teleskop Çeşitleri
Teleskop çeşitleri en temel hatlarıyla 3 tipte sıralanabilir, bunlar; Mercekli (refraktör), aynalı (reflektör) ve katadioptrik teleskoplardır.
Mercekli teleskoplar adından da anlaşılacağı üzere optik sistemlerinde mercek barındırırlar. Bu türdeki teleskoplar muhtemelen teleskop dendiğinde herkesin zihninde ilk beliren teleskoplardır. Optik sistemlerindeki mercek ışığı toplar ve tüpün arkasındaki diğer merceğe ters yansıtır. Ters görüntü teleskoptaki özel aynalı sistem sayesinde görüntü düze dönerek gözümüze ulaşır.
Newton teleskobu olarak da bilinen aynalı teleskoplarda ışığı yansıtan mercek değil aynadır. Bu teleskoplar mercekli teleskoplar kadar rağbet görmemesine karşın fiyat açısından ayna çapı büyüdükçe sizi bir mercekli teleskoptan daha çok tatmin edebilir. Ayna çapı büyüdükçe fiyatı mercekli teleskobuna oranla daha makul kalır.
Katadioptrik teleskoplar bahsettiğimiz mercekli ve aynalı teleskobun birbirine harmanlanması sonucu ortaya çıkan teleskop türüdür. İki sistemi de içinde barındırır dolayısıyla en gelişmiş teleskop türüdür. İçindeki düzenleyiciler aracılığıyla doğruluğu sağlar. Bilimsel ve profesyonel araştırmalar için en uygun teleskop katadioptrik teleskoplardır.
Uzayla insan arasında bir köprü oluşturan en büyük buluşlardan olan teleskobun günümüzde amacına, tasarımına, türüne vs. gibi birçok faktöre bağlı olarak onlarca çeşidi vardır. Küçücük iki adet merceğin bir araya gelmesiyle milyarlarca kilometre ötedeki gezegenlerin, yıldızların, galaksilerin ve daha binlercesinin gözümüzün içinde belirmesini sağlayan bu olağanüstü icat sizi de büyülüyor mu? Sizlere teleskobun geçmişten günümüze kadar tarihçesi ve çeşitleri hakkında temel bilgiler topladığım bu yazımı okurken umarım siz de benim gibi eğlenmişsinizdir. Sevgiyle kalın…
Yazar: Özge Kaleözü
Kaynakça
https://evrimagaci.org/teleskop-nedir-ozellikleri-cesitleri-kapsamli-rehber-12878
https://www.bilimseldunya.com/teleskobun-tarihcesi/
https://bilimgenc.tubitak.gov.tr/teleskobun-icadi
