Uzay Araştırmaları – 6: Satürn

gezegenler, güneşsistemi, keşiftengünümüze, satürn, satürnaraştırmaları, satürnünkomşuları

Satürn

Yeryüzünün zaman tanrısı… Yunan mitolojisinde ‘Khronos’ ismiyle anılan Satürn, tanrı kral olarak ‘Zamanın Tanrısı’ olarak kabul edilmiştir. Roma mitolojisinde ise ‘Altınçağ Tanrısı’ olarak bilinerek tarım ve hasadın sembolü, bereketi niteleyen ve aynı zamanda ahlaki düzeni, disiplini sağlayan bir tanrı olarak resmedilir. Satürn’ü bu kadar güçlü ve zamana hükmeden, zamanla beraber olayları ve olguları yapılandırabilir olma özelliği hangi benzersiz yapısından kaynaklanıyor olabilir? Günümüzde etkisini gösterdiği aşikar olacak ki Katolik Kilisesinin 25 Aralıkta kutladığı Noel Bayramının kökeni Altınçağda 17-23 ve 25 Aralık tarihlerinde kutlanan Satürnalya Bayramına dayanır. 

Güneş sisteminde Satürn’ü  ‘güneş sistemimizin mücevheri’ olarak nitelendirerek yanlış bir benzetme yapmış olmayız. Güneş tarafından iki kere özenilerek konumlandırılmış olsa gerek ki en havalı gezegen olmuş. Güneş sisteminin altıncı gezegeni olan Satürn, Jüpiter’ den sonra ikinci büyük gaz devidir. Göz kamaştırıcı binlerce buzlu halkalara sahip olarak gezegenler arasındaki benzersizliğini koruyarak hala bilim insanları tarafından keşfedilmeyi bekleyen özelliklerini içinde barındırmaktadır. Dünya’dan çıplak gözle görülebilen en uzak gezegendir aynı zamanda kendileri. 58,232 kilometre yarıçapı ile Dünyanın 9 katı büyüklüğündedir. NASA’nın deyimi ile eğer Dünya beş cent büyüklüğünde ise Satürn voleybol topu büyüklüğündedir. Tabi bu voleybol topunu tam olarak yuvarlak değil elips şeklinde düşünmemiz gerekir ki bu bilgi aynı zamanda Satürn’ün Dünya gibi mevsimler yaşadığını gösterir.

---

Satürn’de Zaman Nasıl Geçiyor Acaba?

Günler çok hızlı geçerken yaklaşık 10.7 saat bir yıl 29.4 dünya yılına tekabül etmektedir. Ortalama yoğunluğu sudan az olan Satürn’ün yani suyun üstünde kalabilir demek oluyor bu. 4.5 milyar yaşında olan Satürn helyum ve hidrojenden oluşurken iç yapısı yani çekirdeği nikel, demir ve az miktarda sıvı hidrojenden meydana gelmektedir. Atmosferinde jet akıntıları ve güneş sisteminde başka bir gezegende rastlanmayan fırtına şekli ile oluşturduğu basınç ve sıcaklık kendisine yaklaşan uzay araçlarını eritebilecek bir güç açığa çıkarmaktadır. Dünyanınkinden 578 kat daha güçlü manyetik alana sahip olan Satürn, halkalar ve uydularının birçoğunu muazzam manyetosferinin içinde tutar. Yapılan keşiflere göre sahip olduğu halkalar ise gezegene ulaşmadan önce parçalanmış kuyruklu yıldız, asteroit veya uydu parçalarından meydana geldiği düşünülüyor. Canlıların yaşaması için uygun bir yapıya sahip olmadığı düşünülse de  uydularının bazıları için aynı şey geçerli değil. İç okyanuslara ev sahipliği yapan Enceladus ve Titan gibi uydular muhtemelen yaşamı destekleyebilecek öğeler içermektedir.

Five Moons and Saturn, July 29, 2011, Cassini

Satürn’ün Komşuları

Satürn’ün 53 onaylanmış ile onaylanmayı bekleyen 29 geçici uydusuyla toplam 82 adet uydusu vardır. Komşusu ise güneş sisteminin en büyük gezegeni Jüpiterdir.

Satürn’ün Hızlı Geçmişi

Satürn, gelişmiş teleskoplar olmadan görülebildiği için eski çağlardan beri bilinmektedir. MÖ 700’ de Satürn’ü belgeleyen en eski yazılı kayıtlar Asurlulara atfedilir. Halkalı gezegeni geceleyin bir ışıltı olarak tanımladılar ve ona “Ninib Yıldızı” adını verdiler.

MÖ 400’ de ise Antik Yunan gökbilimcileri, gezgin bir yıldız olduğunu düşündükleri için tarım tanrısı Kronos’ un adını verirler. Romalılar daha sonra adını tarım tanrısı Satürn olarak değiştirmişlerdir. 1610 yılına gelindiğinde Galileo Galilei, Satürn’ün halkalarını bir teleskopla görüyor ancak onları “üçlü gezegen” olarak nitelendiriyor. Satürn’ün halkalara sahip bir gezegen olarak nitelendirilmesi 1655 yılına dayanır aynı zamanda bunu fark eden Christiaan Huygens, Satürn’ün en büyük ayı olan Titan’ı keşfeder. Günümüzde teknolojik anlamda keşifler ise Pioneer 11, Voyager 1 & 2, Cassini ve Huygens Probe uzay araçlarıyla yapılmıştır.

Cassini’s Three Views of Titan, April 22, 2005

---

Yazan: Psk. Dan. Ece Erdoğdu

Kaynakça:

NASA Official: Kristen Erickson Program Manager: Heather Doyle Contact NASA Space Place, 2020.

ÖZTÜRK, O. (2016). Dünya Mitolojisi. Nika Yayınları, Ankara.