| anksiyete, klostrofobi, kozmik radyasyon, psikolojik test, sensory deprivation, uyaran azlığı fenomeni, uzay astenisi, Uzayda psikoloji, yer çekimsizliği |
Bir an için oldukça dar, bunaltıcı ve klostrofobik küçük bir aracın içerisinde yüksek bir ivmeyle yerçekimsiz bir yere gittiğinizi düşünün. Hareket edebildiğiniz kısıtlı bir alan, acıktığınızda yiyebileceğiniz katı mamalar, ped kullanarak tuvalet ihtiyacını giderme, yapılacak onca görev ve dünyada alışık olduğunuz yaşam biçimine vereceğiniz küçük bir ara var. Böylesine ilginç ve heyecan verici bir yolculuğa ne dersiniz? Birçoğumuz bu soruya oturduğumuz yerden ‘güzel olurdu’ şeklinde yanıt versek de gelin bu ilginç yolculuğu biraz da psikolojik boyutlarıyla inceleyelim.
Uzun süreli uzay görevlerinde hem yolculuk esnasında, hem de görev bittikten sonra ortaya çıkması muhtemel psikolojik ve psikiyatrik sorunlar vardır. Bu ruhsal sıkıntıların etkileri, sağlık ve refahtaki düşüşlerden yıkıcı görev başarısızlıklarına kadar büyük bir alanda seyredebilir. Yaşanacak fizyolojik sorunlar da psikolojiyi büyük bir ölçüde etkileyeceği için, muazzam uzay yolculuklarının getirilerini iki başlık altında açıklayacağız; Fizyolojik Problemler ve Psikolojik-Psikiyatrik Problemler.
Fizyolojik Problemler
- Kozmonotlar kozmik radyasyon ve yer çekimsizliği gibi yeni şartlara alışırken zorluk çeker, bu da birtakım oryantasyon sorunlarına yol açar. İlk bir hafta astronotların neredeyse yarısında gözlemlenen şiddetli kusmalar görülür.
- Yer çekiminin olmaması, uzay filmlerinde gördüğümüz astronotların kolaylıkla takla atmaları veya kilonun daha düşük ölçülmesi hoşunuza gidebilir ancak; her güzel şeyin yanında negatif getirileri olduğu gibi burada da bazı olumsuzluklar var. Yerçekimsizliği vücudumuzdaki sıvı akışının değişmesine sebebiyet verir ve böylece kalp damar sisteminin işleyişinde farklılıklar gözlemlenir. Sıvı birikmesi sonucu şişkin yüz, tıkalı bir burun ve baş ağrısıyla görevlerini icra etmeye devam ederler.
- Yer çekimi yokluğu astronotlarda ciddi anlamda kas ve kemik erimesine yol açar. Bunu önlemek için günde en az iki saat spor yaptıklarını bildirseler de, ne yazık ki bu egzersizler kemik zayıflamasının ve erimesinin önüne geçemiyor.
Psikolojik ve Psikiyatrik Problemler
- Uyaran azlığı fenomeni (sensory deprivation), sonsuz bir sessizlik, karanlık ve minimum aktivite gibi koşullar sebebiyle anksiyete geliştirmeleri kaçınılmazdır.
- Ruslar, kozmonotlarda görülen bazı yaygın belirtileri ‘Uzay Astenisi’ olarak adlandırmışlardır. Bu belirtiler; uyku bozukluğu, somatizasyon, zihinsel-fiziksel bitkinlik ve dengesiz mizaçtır.
- Kısa uzay yolculuklarında şizofreni, bipolar bozukluk ve paranoid psikoz gelişimi beklenmez. Çünkü, uzay yolculuğunu yapacak astronotlar çeşitli psikolojik testlerden geçer ve aile geçmişlerinde psikiyatrik sıkıntılar olan kozmonotların seçilmeme olasılığı çok yüksektir.
- Aileyle yapılan uzun süreli seyahatlerde bile ortaya birçok anlaşmazlık çıkarken, uzaya çıkan astronotlar arasında da tartışma, fikir ayrımı gibi olaylar gözlemlenir. Anlaşmazlıkların büyümüş olduğu durumlarda, bireylerde psikolojik çöküşler, görevleri yerine getirmede zorluk yaşama gibi bulgular ortaya çıkar.
Yazan: Nezrin Deniz Öz
Kaynakça:
https://www.nasa.gov/hrp/bodyinspace
https://www.magmadergisi.com/bilim-haberleri/uzayda-bes-tehlike
https://www.uhtk.org/medya/2018/Sunumlar/28%20Ekim/1.oturum/musaffer_cetinguc_uzayda_psikolojik
