Havacılık ve Uzay Psikolojisi
Havacılık ve uzay psikolojisinin bazı çalışma alanlarını aşağıda özetlemeye çalıştık. Havacılık ve uzay psikolojisine ilginiz varsa ilginizi çekebilecek ya da bu yazıdan sonra ilgi duyabileceğiniz başlıkları aşağıda bir araya getirdik.
Havacılıkta İnsan Faktörü
Günümüzde her alanda insan faktörünün rolü oldukça büyüktür. Havacılık ve uzay psikolojisinde insan faktörünün ve psikolojisinin yeri büyük önem arz etmekte. Havacılık yaşanan kazaların %85’i insan faktöründen kaynaklandığı meta araştırmalarda ortaya çıkmaktadır. Havacılık ve uzay sektörü maddi ve manevi olarak riskli bir sektör olmakla birlikte hassas çalışma alanına sahiptir. Hiçbir faktörü göz ardı etmeden işin insan faktörü kısmını çalışmak havacılık ve uzay çalışmalarına önemli ölçüde katkı yapmak anlamına gelmektedir.
24 Mart 2015 tarihinde bir pilot kasıtlı bir şekilde uçağı Alp Dağları’na çarptı ve uçak içerisinde bulunan mürettebat ve yolcular olmak üzere toplamda 150 kişi hayatını kaybetti. Havacılık sektöründeki insan faktörüne verilen önem (özellikle otoriteler tarafından) bu faciadan sonra çok daha artmıştır.
Peki Havacılık Psikolojisi’nde ne gibi çalışma alanları bulunmaktadır?
1- Ekip Kaynak Yönetimi (Crew Resource Management)
Bir uçağın A noktasından B noktasına en emniyetli şekilde ulaşabilmesi için uçuşun planlaması ve gerçekleşmesinde yer alan tüm birimlerin, kaynaklarını en etkili şekilde kullanabilmesi için geliştirilen bir olgu bütünüdür. Durumsal farkındalık, karar verme, iletişim, takım çalışması vb. gibi teknik olmayan becerileri kapsamakta ve toplamda 7 alt bileşeni bulunmaktadır.
Ekip Kaynak Yönetimi’ndeki kaynakları ise SHELL model adı verilen teori üstünden görebiliriz.
SHELL Model
S- Software – Yazılım
H- Hardware – Donanım
E- Environment – Çevre
L- Liveware1 – Birey Olarak İnsan
L- Liveware2 – Grup Olarak İnsan
Ayrıca yapılan araştırmalarda en çok insan – insan ilişkisinin emniyet için tehdit oluşturduğu ortaya konmuştur.
2- Uçuş Korkusu
Havacılık psikolojisinin ve havacılık sektörü ile çalışan psikologların çalışma alanlarından birisi de uçuş korkusudur. Havacılığı ve terimlerini bilmek özellikle bilişsel müdahalelerde ve sistematik duyarsızlaştırmayı tasarlarken çok değerli olmaktadır. THY’nın uzun dönemlerdir Uçuş Korkusunu Yenme Programı adında bir grup programı bulunmaktadır. Kurucularımızdan Psikolog Mehmet Ali Erkuş – Psikolog Arınç Sönmez ve ekibi bu konuda hem THY çatısı altında hem de bireysel olarak oldukça değerli çalışmalar gerçekleştirmektedir.
3-Eğitimler
Bir diğer çalışma alanımız ise bazı eğitimler düzenlemektir. Peki bu eğitimlerin amacı nedir? Çalışanlara deneyimsel öğrenme ve geri bildirim ile farkındalık kazandırmaya çalışmaktır. Geri bildirimler sadece bilgileri değil, duygu ve düşünceleri de içerisinde bulundurmaktadır. Havacılık ve uzay çalışanlarının olaylara tutumlarını ve yaklaşımlarını gerektiği ölçüde profesyonel bir bağlamda değiştirmeyi hedeflemektedir.
4-Çalışan Desteği
Havacılık ve uzay alanında çalışanlar yüksek derecede insan ve zaman baskısına maruz kalmaktadır. Bu baskı herhangi bir hatanın maddi ve manevi çok büyük sonuçlara sebep olacağı stresine yol açmaktadır. Dolayısıyla psikososyal desteğe diğer insanlardan çok daha fazla ihtiyaç duyulabilmektedir. Bu desteği veren kişiler havacılık ve uzay terimlerini bilmelidir. Çalışanların duygu, düşünce, davranış ve fizyolojisi hakkında uzmanlaşmış insanlar olmalıdır.
5- Pilot Akran Desteği Programı
Uzmanlaşmak için seçebileceğiniz konulardan bir diğeri pilot akran destek programıdır. Bazı şartlar altında bir psikologdan ya da psikiyatriden destek almak zor olabilir. Pilotlar için bu desteğini almanın zor olmasının sebepleri lisans kaybetme korkusu, yargılanma korkusu, konulacak tanıların mesleğini etkileme korkusu olabilir. Bu noktada devreye akran destek programları girmektedir. Akran destek programları, pilotun eğitim almış bir pilottan destek isteme ihtimalini artırmak adına tasarlanmıştır. Bizler bu programda direkt olarak rol almasak da dolaylı yoldan programın tasarımıyla ve geliştirilmesiyle ilgileniriz.
6- Değerlendirme (Assessment)
Havacılık ve uzay alanı çalışanları bazı değerlendirmelerden geçmektedir. Tahmin edebileceğiniz gibi uzaya veya uçuşa rastgele birini göndermek mümkün değildir. Belli başlı alana yönelik değerlendirmeler yapılmaktadır. Bu değerlendirmeler; ideal pilot kişiliği, işe alım, yetkinlik bazlı mülakat, genel yetenek ve kişilik envanterlerini içermektedir. Değerlendirmeler psikologlar ya da bu alanlarda uzmanlaşmış kişiler tarafından yapılmaktadır.
7- Kaza-Kırım İnceleme Komisyonları
Komisyonların içinde insan davranışlarına havacılık ve kazalar bağlamında hakim psikologlar veya sosyal bilim uzmanları yer almaktadır. Dolayısıyla çalışma alanlarımızdan birisi arasında bu komisyonlar yer almaktadır.
8- Havacılık ile İlgili Eğitim Kurumları
Diğer bir çalışma alanımız havacılık ile ilgili eğitim kurumlarıdır. Kurumların içinde uçuş okulları, havacılık liseleri, uzay mühendisliği, havacılık yönetimi gibi bölümler yer almaktadır. Bu alanlarda akademik olarak kendinizi geliştirip katkıda bulunabilirsiniz.
9- Uzay, Yapay Zeka İnsansız Hava Aracı vb. Çalışmaları
Uzay ve havacılık ucu bucağı olmayan bir alandır. Keşfedilmeye ve yeni şeyler öğrenmeye oldukça müsaittir. Bu noktada gençlere çok fazla ihtiyaç duymaktayız. Kendi bakış açınızdan yola çıkarak misyonlarınızı kullanarak bu çalışma konuları hayat amacı haline getirebilirsiniz ve tercih ettiğiniz konularda uzmanlaşabilirsiniz. Alternatif geliştirmekten çekinmeyin, birçok çalışma alanı üretebilirsiniz.
10-Havacılık Psikolojisi Kuruluşları
Sizlere yol gösterecek çeşitli havacılık ve uzay psikolojisi kuruluşları bulunmaktadır. Bu otoriteler tarafından birçok etkinlik yapılmaktadır. Bu tarz etkinlikler “Ben gerçekten bu alana ilgi duyuyor muyum?” sorunuzun altını dolduracaktır. Bunlara ek olarak doğru üretim ve kariyere ilerlemenizi sağlayacaktır.
Son olarak bahsetmek istediğimiz konu “Uçan Blog” sayfası. Ülkemizde Havacılık Psikolojisi’ne dair araştırmalar, yazılar ve çalışmalarla üretmeye bir adım atmak isterseniz uçan bloğun en genç yazarlarından biri olabilirsiniz. Eğer böyle konulara ilgi duyuyorsanız uzay, havacılık ve psikolojiyle ilgili ya da bunların kesişim alanlarıyla ilgili yazılarınızı uçan blog sayfamızda yazabilirsiniz. İlk adımı sayfamızı ziyaret ederek atabilirsiniz.
Sizin hayallerinize eşlikçi olmaya ve bu yolda deneyimlerimizi paylaşarak yeni fikirlere yelken açmaya hazırız.
Unutmayın, insan hareket halindeyken üretebilir.
Dinleyerek öğrenmeyi sevenler için havacılık ve uzay psikolojisi ile ilgili video aşağıdadır.
https://youtu.be/JbtwjGFeWME
